Od 1992 roku Biblioteka Narodowa przeprowadza ogólnopolskie badania czytelnictwa. W roku 2015 miał miejsce trzynasty już sondaż, przeprowadzony przez TNS Polska na reprezentatywnej próbie 3049 respondentów w wieku przynajmniej 15 lat. Raport z ostatniego badania pod kilkoma względami dodatnio wyróżnia się na tle poprzednich.

Pierwszą kwestią jest forma publikacji. Po raz pierwszy w internecie zamieszczono nie tylko plik z raportem, ale też krótką prezentację (a także kilkustronicową notatkę, choć ta akurat sprawia wrażenie roboczego dokumentu wewnętrznego, nie zaś profesjonalnej publikacji). Interesującą, choć niezbyt rozbudowaną innowacją jest też Lokalizator: aplikacja przeglądarkowa, która pozwala przyjrzeć się częstości paru praktyk lekturowych w grupie osób o wybranych cechach demograficznych.

Drugie zagadnienie to estetyka. O ile jeszcze raport za rok 2014 był suchym dokumentem tekstowym z nielicznymi wyróżnieniami graficznymi (przede wszystkim wykresami w bieli i czerwieni), o tyle w najnowszym opracowaniu jest już nieco więcej kolorów, a sam tekst zyskuje na śmielszym zastosowaniu ramek i wytłuszczeń. Wprawdzie nadal brakuje na przykład ilustracji, ale kierunek zmian jest właściwy.

Kwestia najważniejsza i najciekawsza to treść. Omawiane opracowanie jest bodaj najlepiej sproblematyzowanym socjologicznie raportem z sondażowych badań czytelnictwa, jaki opublikowała w ostatnim ćwierćwieczu Biblioteka Narodowa. Już we wstępie autorzy wskazują, że podstawowym celem współczesnych badań praktyk lekturowych jest poznanie związków między czytelnictwem a pozycją społeczną; w ten sposób raport o czytelnictwie staje się w pewnej mierze raportem o nierównościach. Dokument wskazuje między innymi na znaczenie przynależności środowiskowej (czytają głównie osoby, które mają czytających krewnych i znajomych) oraz wyodrębnia sześć typów uczestników kultury pisma. Na uwagę zasługuje też aneks z licznymi tabelami, dzięki którym można samodzielnie przyjrzeć się relacjom między lekturą a cechami społeczno-demograficznymi: płcią, wiekiem, rozmiarami miejscowości zamieszkania, wykształceniem, grupą społeczno-zawodową, oceną własnej sytuacji materialnej i dochodem gospodarstwa domowego.

Minęło dość dużo czasu, zanim badania Biblioteki Narodowej uzyskały należytą reprezentację w internecie. Wciąż jeszcze można ją ulepszyć, zwłaszcza gdy idzie o formę publikacji i szatę graficzną. Zdecydowanie jednak trzeba docenić to, co udało się zrobić w ostatnim roku.

Stanisław Krawczyk

Zasięg: Polska

Język: polski

Słowa kluczowe: uczestnictwo w kulturze, czytelnictwo, Polska, 2015, socjalizacja czytelnicza, biblioteka, książka