Opis: W czerwcu 2016 roku Sejm RP ustanowił rok 2017 Rokiem Rzeki Wisły. Autorzy raportu wskazują, że w drugiej połowie XX wieku nadwiślańska przestrzeń została zaniedbana (zarówno w znaczeniu fizycznym, jak i symbolicznym), jednak obecnie najdłuższa polska rzeka staje się ważnym obszarem aktywności rekreacyjnej, kulturowej i gospodarczej, podobnie jak przez wiele wcześniejszych stuleci. Opracowanie opiera się na analizie danych zastanych (opublikowanych i archiwalnych) oraz badaniach etnograficznych prowadzonych w Warszawie i na terenie Małopolskiego Przełomu Wisły, a przedstawione w raporcie rekomendacje są owocem spotkań z animatorami kultury, władzami samorządowymi i społecznościami lokalnymi. Zgodnie z konkluzjami raportu obserwowane zmiany kulturowe nie zachodzą równomiernie, ale mają charakter wyspowy.

W wielu projektach badawczych brakuje środków na profesjonalne przygotowanie szaty graficznej końcowego raportu i tu najwyraźniej było podobnie (nie przeprowadzono też wystarczająco dokładnej redakcji i korekty językowej). W dokumencie umieszczono jednak około trzydziestu autorskich fotografii, które w znaczącym stopniu urozmaicają lekturę. To rozwiązanie można polecić wielu innym badaczom, którzy nie mogą zatrudnić zawodowych grafików.

Poważniejszą słabością raportu jest niespójność. W pierwszym rozdziale znajduje się stosunkowo obszerny fragment poświęcony pojęciu krajobrazu kulturowego, zawierający liczne odniesienia do dorobku humanistyki. Również rozdział drugi sprawia wrażenie skierowanego głównie do badaczy akademickich (przykładowe zdanie: „Perspektywa antropologiczna Tima Ingolda akcentuje procesualny charakter fizycznej przestrzeni”). Jednak dalsze trzy rozdziały, które mają charakter opisowo-historyczny, nie wymagają już takiego przygotowania czy nastawienia. Wydaje się więc, że podczas pracy nad dokumentem niewystarczająco wyraźnie określono grupę jego odbiorców.

Byłoby szkoda, gdyby te wady zniechęciły nieakademickich czytelników do lektury empirycznej części raportu. Autorzy przedstawiają w niej wiele informacji, a ponadto nie ograniczają się do ich wyliczenia, lecz wyróżniają kilka typów nadwiślańskich wydarzeń, ocenia ich potencjał wizerunkowy, tożsamościowy i integracyjny, wyodrębniają grupy uczestników nadrzecznych aktywności oraz stawiają pytania problemowe (jak obecnie funkcjonuje mit dawnej Wisły, w jakim stopniu dzisiejsze działania nadwiślańskie stanowią kontynuację wcześniejszych praktyk, w jaki sposób mówi się o Wiśle etc.). Osobny rozdział dotyczy kulturowego potencjału Małopolskiego Przełomu Wisły. Zatem nawet tym czytelnikom, dla których kwestie teoretyczne i metodologiczne zawarte w rozdziałach 1 i 2 nie będą zajmujące, lekturę pozostałych części raportu można polecić bez wahania.

Stanisław Krawczyk

Zasięg: Polska

Język: polski

Słowa kluczowe: Wisła, przestrzeń kulturowa, wolny czas, zagospodarowanie, polityka kulturalna