Opis: Kobiety stanowią aż 77% osób studiujących na dziewięciu uwzględnionych w raporcie państwowych uczelniach plastycznych, a jedynie 22% kadry profesorskiej. Różnica ta nie wynika stąd, że kobiety studiują na polskich uczelniach artystycznych od niedawna – jak wskazuje raport, przez cały okres PRL stanowiły mniej więcej połowę studiujących. Rodzi się więc pytanie o przyczyny wspomnianej dysproporcji.

Przyczyn tych autorki dokumentu poszukują najpierw w literaturze przedmiotu. Odnotowują dane historyczne i empiryczne dotyczące społecznego postrzegania kobiet jako mniej uzdolnionych niż mężczyźni, ograniczonego dostępu kobiet do nieformalnych przestrzeni komunikacji i integracji środowiskowej, potocznych wyobrażeń na temat ról rodzinnych pełnionych przez osoby obu płci, niewielkiej widoczności artystek mogących być wzorcami osobowymi, a także problemu obniżonej samooceny. Przegląd ten sam w sobie jest wartościowym źródłem wiedzy i mógłby funkcjonować również w oderwaniu od pozostałych części raportu.

Następnie autorki stawiają szereg hipotez na temat trzech grup czynników utrudniających kobietom awans zawodowy na uczelniach plastycznych. Wyróżnione czynniki to aspiracje i priorytety studiujących, ich cechy psychologiczne oraz relacje z kadrą akademicką. Postawione hipotezy autorki starają się zweryfikować w badaniu wykorzystującym trzy źródła danych: zapytania o informację publiczną skierowane do dziewięciu uczelni (uzupełniane danymi z roczników statystycznych GUS), 783 ankiety zebrane wśród studentek i studentów badanych instytucji (jest to ważona próba kwotowa, obejmująca 9% wszystkich osób studiujących na tych uczelniach), a także 32 indywidualne wywiady pogłębione z osobami pracującymi i studiującymi na czterech Akademiach Sztuk Pięknych (w sumie blisko 40 godzin nagrań). Prezentacja metodologii jest przejrzysta, zawiera także – co nieczęste w tego rodzaju raportach – krótki fragment poświęcony standardom etycznym przyjętym w badaniu.

Hipotezy empiryczne weryfikowane są głównie w modelu testowania istotności hipotezy zerowej (null hypothesis significance testing, NSHT). To model często stosowany w badaniach ilościowych, na przykład w psychologii, jednak w ostatnim czasie również dość stanowczo krytykowany (między innymi przez Geoffa Cumminga). Jego użycie rodzi pewne kontrowersje metodologiczne, a brak technicznych informacji o wynikach analizy (przede wszystkim o tzw. wielkości efektu) utrudnia ocenę poprawności wnioskowania. Szkoda, że w aneksie nie zamieszczono takich wiadomości i nie wspomniano o niejednoznacznych aspektach NSHT.

Podobne zastrzeżenia można jednak wysunąć pod adresem bardzo wielu fachowych publikacji z dziedziny nauk społecznych. Trudno doszukiwać się tu poważnej wady raportu, który musi łączyć cele badawcze z popularyzatorskimi (i robi to bardzo dobrze, posługując się polszczyzną ogólną zamiast żargonu, a bardziej dociekliwym odbiorcom proponując rozbudowany zestaw załączników). Zastosowane procedury zdecydowanie zresztą wykraczają poza normę polskich raportów z ilościowych badań kultury, obejmującą raczej opis statystyczny – wskazywanie danych procentowych – niż właściwą analizę.

W ogólnym rozrachunku jest to bardzo dobre opracowanie. Jego autorki uważnie przemyślały komunikacyjną funkcję tekstu i dostosowały do niej zarówno styl pisarski, jak też układ i zakres przedstawianych informacji. Dokument przewyższa również większość zbliżonych raportów pod względem jakości merytorycznej i dyscypliny metodologicznej. Jest więc cenny nie tylko jako źródło informacji o badanej problematyce, lecz także jako wzór dla innych raportów z badań kultury.

Stanisław Krawczyk

Zasięg: Polska

Język: polski 

Słowa kluczowe: kobiety, praca, równouprawnienie, sztuka, uczelnia artystyczna, dysproporcja, zatrudnienie w sektorze kultury