Opis: Raport koncentruje się na opisaniu doświadczeń organizacji pozarządowych i samorządów związanych ze współpracą i wolontariatem w obszarze dziedzictwa kulturowego. Autorzy publikacji zwracają uwagę na takie problemy jak: wysokie rozproszenie kompetencji w zakresie ochrony zabytków oraz utożsamianie dziedzictwa narodowego z zabytkami, niedostatek środków finansowych, trudności w rekrutacji wolontariuszy oraz ich szkoleniu. Urzędnicy biorący udział w badaniu zauważają m.in. mankament wynikający z mechanizmu otwartych konkursów – organizacje składają wielokrotnie podobne wnioski. Zaledwie 29% samorządów prowadzi konsultacje związane z decyzjami dotyczącymi dziedzictwa kulturowego, a 85% z nich uważa, że korzystnie wpływa to na ich decyzje. Zarówno strona publiczna, jak i prywatna wysoko oceniają wzajemną współpracę w zakresie dziedzictwa kulturowego, mimo podnoszonych problemów: niewystarczającego finansowania, skomplikowanych wymogów formalno-prawnych i rozbieżnych metod pracy. Ponad cztery piąte (83%) samorządów deklaruje gotowość do prowadzenia wspólnych działań z organizacjami.

Zasięg: ogólnopolski

Język: polski

Słowa kluczowe: NGO, samorząd, organizacja pozarządowa, urzędnicy, wolontariat, współpraca, sektor, dziedzictwo narodowe

O RAPORCIE Z ANNĄ KOZIOŁ, SPECJALISTKĄ DS. ZARZĄDZANIA DZIEDZICTWEM W NARODOWYM INSTYTUCIE DZIEDZICTWA, ROZMAWIAŁ STANISŁAW KRAWCZYK

Stanisław Krawczyk: Jaka jest geneza tego raportu?

Anna Kozioł: Narodowy Instytut Dziedzictwa zlecił jego przygotowanie Stowarzyszeniu Klon/Jawor. Interesowała nas aktywność samorządów lokalnych, a także organizacji pozarządowych angażujących społeczeństwo w działania na rzecz dziedzictwa kulturowego. W ramach Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami podejmujemy bowiem działania mające na celu wsparcie samorządów, a w obrębie innego zadania zajmujemy się dotacjami dla NGO w programie Wolontariat dla dziedzictwa.

Celem raportu było określenie, jaką wiedzę mają samorządy i NGO na temat swoich zadań dotyczących dziedzictwa kulturowego, jakie bariery utrudniają im zajmowanie się dziedzictwem, jakie potrzeby mają ich pracownicy i w jakich obszarach cenne byłoby dla nich wsparcie. Dzięki temu lepiej rozumiemy, co sami możemy zaoferować samorządom lokalnym i organizacjom pozarządowym, które podobnie jak centralne instytucje państwowe opiekują się dziedzictwem kulturowym. Opracowanie zawiera wiele istotnych informacji na ten temat, z którymi warto się zapoznać, nawet jeżeli prezentacja raportu mogłaby mieć bardziej przyjazną dla czytelnika formę. A skoro było pomocne dla nas, to zapewne może być też wykorzystywane przez inne instytucje, które prowadzą działania na rzecz dziedzictwa i wspierają samorządy bądź NGO zajmujące się dziedzictwem.

Raport jest ciekawy również dlatego, że przedstawia sytuację NGO związanych z dziedzictwem i skupia się tylko na tej grupie, liczącej około 7 tys. organizacji. Dzięki badaniom możemy określić ich specyfikę. To istotna sprawa, gdyż działania związane z dziedzictwem często umieszcza się w kategorii „kultura”, a tymczasem relacje między dziedzictwem a kulturą oraz między sektorem kulturalnym a sektorem dziedzictwa nie są wcale oczywiste.

Które z proponowanych wniosków i rekomendacji zasługują na szczególne podkreślenie?

Po pierwsze, zarówno samorządowcy, jak i pracownicy NGO uważają, że dziedzictwo kulturowe ma bardzo duży potencjał (wprowadzania zmian, tworzenia liderów lokalnych etc.). W tej przestrzeni może się stać wiele dobrego, zwłaszcza że jest ona postrzegana jako miejsce możliwego spotkania obywateli i władzy – i władze samorządowe, i organizacje widzą istotną wartość w tym, że mieszkańcy angażują się w działania na rzecz zabytków. Szczególnie w okresach konfliktu warto szukać miejsc porozumienia i zasobów, dzięki którym ludzie mogą wspólnie coś przedsięwziąć.

Po drugie, raport mocno podkreśla potrzebę wsparcia i samorządów, i NGO – zwłaszcza tych pierwszych, ponieważ ponad 90% urzędników wskazało, że niekiedy brakuje im fachowych informacji na temat dziedzictwa kulturowego. Mają oni bardzo liczne obowiązki, a jednocześnie nie zawsze zdają sobie z nich sprawę oraz nie zawsze wiedzą, jakie działania powinni podejmować. Zwiększenie wsparcia dla samorządów lokalnych jest więc niezwykle ważne. W Narodowym Instytucie Dziedzictwa prowadzimy szkolenia dla pracowników samorządowych, odpowiednie działania podejmuje też Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ale nadal bardzo wiele pozostaje do zrobienia.