Narodowe Centrum Kultury od początku aktywnie angażuje się we wspieranie sektora kultury: instytucji, artystów i twórców, m.in. poprzez program Kultura w sieci, stworzenie wytycznych dot. funkcjonowania domów, centrów i ośrodków kultury w okresie epidemii, poprzedzone szerokimi konsultacjami i ogólnopolskim badaniem domów kultury.

W komunikacie przedstawiono wyniki badania sondażowego przeprowadzonego przez Narodowe Centrum Kultury na początku czerwca 2020 roku, którego celem było zbadanie postaw i oczekiwań odbiorców kultury w okresie łagodzenia ograniczeń spowodowanych epidemią.

Wiosna 2020 roku była dla wielu Polaków okresem zawieszenia zwykłych aktywności i przeorganizowania życia codziennego. Zmieniły się warunki pracy i sposób wykorzystania czasu wolnego. Oficjalne rządowe wytyczne zachęcały do pozostawania w domach i ograniczenia do minimum kontaktów społecznych. Sektor kultury w sposób szczególny odczuł wpływ pandemii: funkcjonowanie instytucji kultury zostało całkowicie zawieszone. W okresie od połowy marca do początku maja właściwie nie istniała możliwość fizycznego zgromadzenia publiczności, a w kolejnych tygodniach była ona znacząco ograniczona.

Badanie Narodowego Centrum Kultury przybliża obraz gotowości do uczestnictwa w kulturze instytucjonalnej w specyficznym momencie. W okresie, w którym prowadzony był sondaż, ograniczenia sanitarne zostały już w znacznej mierze złagodzone. Instytucje kultury zaczęły otwierać się dla zwiedzających: można było już korzystać z oferty kin, teatrów, muzeów, galerii, domów kultury, bibliotek. Wskaźniki zachorowalności utrzymywały się jednak wciąż na podobnym poziomie, co przed zniesieniem ograniczeń. Podczas wizyt w instytucjach kultury konieczne było utrzymywanie dystansu społecznego (co znacznie ograniczało liczbę osób mogących uczestniczyć w wydarzeniach) i korzystanie ze środków ochrony osobistej – zakrywanie ust i nosa, dezynfekowanie rąk. Na widowniach teatrów i kin wymagane było zajmowanie co drugiego miejsca, na stadionach – co czwartego [1]. Uczestniczenie w wydarzeniach kulturalnych stało się więc aktywnością wymagającą szacowania ryzyka zdrowotnego; interesowało nas, jakie są motywacje i obawy odbiorców kultury w takiej sytuacji.

W tym kontekście szczególnie ważne były deklaracje dotyczące tego, jak szybko badani byli skłonni powrócić do udziału w wydarzeniach kulturalnych. Interesujące było także to, do jakich aktywności Polacy chcieliby wrócić najszybciej – czy wynika to z ogólnych preferencji kulturalnych, czy też mają tu znaczenie czynniki specyficzne dla ówczesnej sytuacji. Istotne jest także pytanie, kto jest gotów powrócić do udziału w wydarzeniach szybciej, a kto wolałby poczekać dłużej – próbowaliśmy więc scharakteryzować pod tym względem poszczególne kategorie społeczno-demograficzne.

Respondenci najczęściej deklarowali, że po zniesieniu ograniczeń w pierwszej kolejności wybraliby się do kina, a nieco rzadziej – na koncert muzyki rozrywkowej, do teatru lub na wydarzenie plenerowe. Z jednej strony, można podejrzewać, że odpowiada to najczęstszym preferencjom kulturalnym badanych. Z drugiej strony, można także zauważyć, że aktywności o charakterze „wydarzenia” cieszą się większym zainteresowaniem niż wizyty w instytucjach takich jak muzeum czy obiekt historyczny, oferujące treści kulturalne w sposób bardziej ciągły. Być może w sytuacji przymusowego, przedłużonego spędzania czasu wolnego we własnym domu „wydarzeniowe” formy uczestnictwa w kulturze stają się jeszcze bardziej atrakcyjne, pozwalając na bardziej zdecydowane przełamanie rutyny.

Spośród środków zapobiegawczych, które muszą lub mogą być wprowadzone przez organizatorów wydarzeń kulturalnych, najszerszym poparciem cieszyły się rozwiązania w najmniejszym stopniu ograniczające swobodę uczestników – obowiązek poddania się mierzeniu temperatury i konieczność zachowania dystansu społecznego. Noszenie maseczek, które również należy do najbardziej podstawowych środków ostrożności, ale jest bardziej uciążliwe, spotykało się z bardziej ambiwalentnym odbiorem: podobny odsetek badanych deklarował, że obowiązek ich zakładania wpływa pozytywnie i negatywnie na ich chęć uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych. Rozwiązania ograniczające ofertę – zarówno kulturalną, jak i gastronomiczną czy handlową – oceniane były raczej negatywnie. Jako zniechęcająca do udziału w aktywności kulturalnej jest też oceniana konieczność podawania danych osobowych.

Co interesujące, wybór preferowanych aktywności w okresie „odmrożenia” wydaje się wynikać głównie z ich postrzeganej atrakcyjności, a nie ryzykowności. Relatywnie niższe znaczenie ma ocena różnych wydarzeń kulturalnych pod względem ich bezpieczeństwa, a większa jest rola osobistych preferencji kulturalnych; stąd także stosunkowo niewielki entuzjazm dla środków ostrożności związanych z ograniczeniem oferty instytucji bądź niedogodnościami dla publiczności. Może to oznaczać, że respondenci nie są skłonni zgodzić się na poświęcenie atrakcyjności aktywności kulturalnej na rzecz jej bezpieczeństwa. Jednocześnie jednak znaczna część badanych regularnie uczestniczących w wydarzeniach kulturalnych i twierdzących, że brakuje im go w trakcie pandemii, była skłonna odroczyć w czasie powrót do tego typu aktywności. Może to świadczyć o niekoniecznym charakterze tego działania – wiele osób nie jest skłonnych ponieść związanego z tym ryzyka, lub wolą by wcześniej ponieśli je inni, którzy przetarliby szlak.

Zachęcamy do zapoznania się z pełnymi wynikami w komunikacie „Gotowość do podjęcia aktywności kulturalnej po zniesieniu ograniczeń epidemicznych” oraz infografiką, która prezentuje wybrane wyniki.

[1] Wytyczne dla instytucji kultury w okresie rozluźniania ograniczeń sanitarnych publikowane były przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego na stronie internetowej ministerstwa.