W grudniu 2018 roku Narodowe Centrum Kultury przeprowadziło badanie wśród młodzieży dotyczące opinii na temat sztuki i dziedzictwa narodowego. Wiele pytań dotyczyło słuchania muzyki. Chcieliśmy dowiedzieć się, jakiej muzyki słucha młodzież oraz czym różnią się osoby preferujące poszczególne gatunki. W sondażu (CAWI) wzięła udział grupa 2069 nastolatków reprezentatywna dla Polaków w wieku 12-17 lat. Poniżej prezentuję główne wnioski.

AUDYCJE KULTURALNE: Jakiej muzyki słuchają nastolatki? Posłuchaj wywiadu! ►

Muzyki słuchają niemal wszyscy nastolatkowie (99%). Uczestników badań zapytaliśmy, jakich gatunków muzycznych słuchają – zaczynając od tego, którego słuchają najczęściej. Największa grupa nastolatków jako gatunek słuchany najczęściej (pierwsze wskazanie) wymieniła rap/hip-hop (25%), na drugim miejscu znalazł się pop (23%). Na dalszych miejscach w rankingu popularności plasują się rock (10%), disco polo (8%) oraz dance (8%). Pozostałe gatunki wskazane były przez mniej niż 5% młodzieży. Pełne zestawienie prezentuję w załączniku.

Ranking popularności gatunków oparty na wszystkich wskazaniach nastolatków jest zbliżony do rankingu gatunków muzycznych słuchanych najczęściej. Największa grupa osób deklaruje słuchanie popu (62%) oraz rapu/hip-hopu (59%). Często wskazywane są również dance (37%), rock (33%), disco polo (32%), muzyka filmowa (26%) oraz muzyka elektroniczna (21%).

Najpopularniejsze gatunki muzyczne wśród nastolatków

NCK/IQS 2018 (N = 2069)

Ulubieni wykonawcy

Uczestników badań poprosiliśmy o wskazanie ulubionych wykonawców muzyki (dla gatunku słuchanego najczęściej). Zestawienie otwierają Paluch i Rihanna. Listę dwudziestu artystów wymienionych przez największą liczbę osób prezentuję poniżej.

Wśród nastolatków słuchających rapu najpopularniejsi byli Szpaku oraz Paluch wydający płyty w wytwórni B.O.R. Records należącej do pierwszego z nich. Trzeci w kolejności jest Eminem, gigant światowego rapu. Kolejne miejsca zajmują Quebonafide oraz Taco Hemingway, których płyta nagrana w duecie Taconafide należała do najlepiej sprzedających się w Polsce w minionym roku. Taco Hemingway cieszy się popularnością nie tylko fanów rapu, ale także osób słuchających popu i muzyki elektronicznej.

Ulubieni wykonawcy osób słuchających najczęściej popu to artyści zagraniczni. Listę otwierają dwie amerykańskie wokalistki: pochodząca z Barbadosu Rihanna oraz Ariana Grande. Wysoką popularnością wśród słuchaczy popu cieszy się David Guetta, kojarzony z muzyką dance. Kolejne miejsce zajmuje zmarły w 2009 roku Michael Jackson, Król Popu. Czołową piątkę dopełnia Ed Sheeran, brytyjski piosenkarz i gitarzysta.

Porównując listę ulubionych artystów dla gatunków rap i pop można dostrzec istotne różnice. Na scenie hiphopowej dominują mężczyźni. Z wyjątkiem Eminema są to artyści polscy. Listę artystów popowych otwierają dwie kobiety (Rihanna oraz Arianna Grande). W czołówce znajdują się wyłącznie artyści zagraniczni. Dawid Podsiadło, bijący rekordy popularności wśród dorosłej publiczności, ma niewielu fanów wśród osób w wieku 12-17 lat.

Na liście 20 ulubionych wykonawców młodzieży można odnaleźć trzech przedstawicieli disco polo: zespoły Boys, Akcent oraz Zenona Martyniuka (członka zespołu Akcent). Odpowiedzi te wyróżniają disco polo od innych gatunków muzycznych co najmniej z dwóch powodów. Wymienieni wykonawcy są obecni na polskiej scenie od wielu lat, przy ich muzyce mogli się w młodości bawić rodzice nastolatków biorących udział w sondażu. Uwagę zwraca także bardzo wysoka zgodność co do ulubionych wykonawców (na Boys wskazało 34% osób spośród słuchających disco polo najczęściej, na Akcent 24%, na Zenona Martyniuka 22%). Dla porównania Palucha – najpopularniejszego z raperów – wskazało 13% osób słuchających rapu.

Wśród osób słuchających rocka największą popularnością cieszą się legendy: zespoły Queen oraz Metallica. Należy odnotować, że badanie było realizowane w czasie, gdy w kinach wyświetlany był film biograficzny „Bohemian Rhapsody”. Nastolatkowie słuchający najczęściej dance’u lubią tych samych wykonawców, co osoby słuchające popu (Rihanna, Lady Gaga, David Guetta). Fani muzyki elektronicznej najczęściej wymieniali młodego norweskiego producenta i DJ-a Alana Walkera (ur. 1997).

„Dieta muzyczna” nastolatków

Uczestnicy badań proszeni byli o zaznaczenie wszystkich gatunków muzycznych słuchanych z własnego wyboru spośród dwudziestu wymienionych na liście. Mogli też podać nazwę spoza listy. Dane te pozwalają na analizę „diety muzycznej” młodzieży – tego, jakie zestawy gatunków muzycznych „konsumują” poszczególne osoby.

Najwięcej osób (29%) zaznaczyło trzy gatunki. 9% uczestników badań wskazało tylko jeden rodzaj muzyki. Pojedyncze osoby zaznaczyły powyżej dziesięciu (rekordzistka aż osiemnaście!). „Dieta” muzyczna dziewcząt jest trochę bardziej różnorodna niż chłopców. Co najmniej 4 gatunków muzycznych słucha 50% dziewcząt słucha i 40% chłopców.

W oparciu o wszystkie zebrane odpowiedzi utworzyłem sieć powiązań pomiędzy gatunkami muzycznymi (gdzie pojedynczą relacją jest słuchanie dwóch gatunków przez tę samą osobę). Wielkość czerwonych kół oznaczających gatunki muzyczne jest proporcjonalna do liczby osób słuchających danego gatunku. Im grubsza linia łączy dwa gatunki, tym silniejsza relacja je łączy. Przykładowo: 800 osób zadeklarowało równocześnie słuchanie popu i rapu. Oznacza to, że pop i rap łączy 800 pojedynczych relacji, co można przedstawić jako jedną relację o wartości 800. Słuchanie popu i muzyki klasycznej zadeklarowało 185 osób, więc gatunki te łączy relacja o sile 185. Sieć powiązań pomiędzy gatunkami prezentuje poniższe ilustracja (rozkład oparty na algorytmie Kamada-Kawai, uwzględnia siłę powiązań pomiędzy gatunkami).

Opracowanie własne, do wizualizacji wykorzystano program Pajek, NCK/IQS 2018 (N = 2069)

Sieć powiązań pomiędzy gatunkami muzycznymi słuchanymi przez nastolatków tworzy jeden komponent (wszystkie gatunki są ze sobą powiązane). Nie można podzielić młodzieży na rozłączne grupy ze względu na preferencje muzyczne. W badanej próbie były osoby, które równocześnie deklarowały słuchanie nawet tych gatunków, których stylistyka wydaje się radykalnie różna (np. muzyki klasycznej i disco polo). Gatunkami muzycznymi „najłatwiej” łączącymi się z innymi rodzajami muzyki są pop i dance oraz rzadziej słuchane: smooth jazz, chillout, blues i reggae.

Można zauważyć nieznaczne różnice ze względu na gatunek wskazywany jako słuchany najczęściej. Rock jest popularniejszy wśród osób wskazujących w pierwszej kolejności pop niż disco polo. Z kolej disco polo jest popularniejsze wśród osób wymieniających na pierwszym miejscu rap niż rocka. Różnice te nie są jednak duże i występujące podziały należy określić jako słabe. Oznacza to, że gusta muzyczne młodzieży są jeszcze słabo wykształcone lub też wskazuje na słabnącą siłę muzyki jako czynnika różnicującego społeczeństwo (tzw. wszystkożerność).

Społeczne zróżnicowanie gustów muzycznych nastolatków

Analizując dane z badania Narodowego Centrum Kultury można dostrzec pewne prawidłowości pod względem społecznego zróżnicowania preferencji muzycznych. Chłopcy i dziewczęta słuchają podobnej muzyki, jednak różnią się ze względu na wybór muzyki, której słuchają najczęściej. Gatunkami wymienianymi na pierwszym miejscu częściej przez chłopaków niż dziewczęta są rap (odpowiednio 30% i 20%) oraz muzyka elektroniczna (odpowiednio 7% i 3%). Dziewczęta częściej niż chłopcy wymieniają na pierwszym miejscu pop (odpowiednio 29% i 18%) oraz dance (odpowiednio 11% i 6%).

Bardzo słaby jest wpływ wielkości miejscowości zamieszkiwanej przez młodzież na wybór gatunków muzycznych. Popularności disco polo jest nieznacznie wyższa na wsi i w miastach do 20 tys. mieszkańców (36% osób słuchających) niż w miastach powyżej 20 tys. mieszkańców (28%). Wbrew opinii lansowanej przez niektórych dziennikarzy rap jest równie popularny na wsi i w małych miastach (60%) co w miastach średnich i dużych (59%).

Gusta muzyczne nastolatków są powiązane z wykształceniem ich rodziców. Ogółem wśród wszystkich uczestników badania 35% zadeklarowało, że ich matka ma wykształcenie wyższe, a 25% że ojciec ma wykształcenie wyższe. Wyraźnie powyższej średniej lokują się rodzice nastolatków słuchających rocka (45% matek oraz 35% ojców ma wyższe wykształcenie). Równie wysoki poziom wykształcenia mają jedynie rodzice nastolatków słuchających jazzu, smooth jazzu i chiloutu. Udział osób z wykształceniem wyższym jest zbliżony do średniej dla popu oraz muzyki elektronicznej. Wyraźnie poniżej średniej znajduje się wykształcenie rodziców nastolatków słuchających disco polo (23% matek oraz 14% ojców ma wykształcenie wyższe). Jest to najniższy udział osób z wyższym wykształceniem spośród wszystkich gatunków muzycznych uwzględnionych w badaniu.

Wykształcenie rodziców a słuchane gatunki muzyczne

NCK/IQS 2018 (N = 2069)