Jednym z głównych celów polityki kulturalnej współczesnego państwa jest zaspokajanie potrzeb estetycznych i informacyjnych społeczeństwa, a także stymulowanie rozwoju tych potrzeb drogą edukacji kulturalnej. Na pytanie o skuteczność polityki kulturalnej można odpowiedzieć, posługując się modelem kultury opartym na teorii komunikacyjnej i analizując ostatni człon triady: nadawca komunikatu kulturowego – przekaz – odbiorca, a więc badając uczestnictwo w kulturze.

Przedmiotem analizy Jerzego Bartkowskiego jest uczestnictwo w kulturze rozumiane jako wszel-kie formy kontaktów z kulturą obserwowalne metodami statystycznymi. Są to przede wszystkim te obszary społecznej aktywności kulturalnej, które Antonina Kłoskowska zaliczyła do drugiego układu kultury. W układzie tym nadawca i odbiorca komunikatu kulturowego występują w sformalizowanych, społecznie określonych rolach, a do kontaktu między nimi dochodzi za pośrednictwem różnego typu instytucji kultury. Jest to układ, na kształtowanie którego polityka kulturalna ma decydujący wpływ, a którego rola, mimo postępującej ekspansji elektronicznych środków przekazu, nadal jest niezastąpiona w dostarczaniu odbiorcy możliwości kontaktu z żywą sztuką.
 

Przestrzenne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze jest efektem oddziaływania wielu czynników: rozmieszczenia odbiorców kultury, ich zamożności i wykształcenia; świadomości lokalnych decydentów, która ma wpływ na znaczenie, jakie przypisują oni tej sferze, poziomu samorządowych nakładów na kulturę oraz rozmieszczenia instytucji kultury. Analiza zostałaprzeprowadzona w oparciu o dane Banku Danych Regionalnych GUS dla 2003 r., a podstawową jednostką jest w niej gmina. Zmiany, jakie w tym obszarze nastąpiły w ostatnich latach, analizowane z perspektywy miast i gmin, wskazują na spadek wysokości nakładów na kulturę i ograniczenie dostępności instytucji kultury. Podstawową przyczyną tych zmian był kryzys fnansowy, który zmusił gminy do poszukiwania oszczędności w kosztach utrzymania placówek kulturalnych. W wyniku podejmowanych działań lokalna działalność kulturalna skupiona została w mniejszej liczbie ośrodków.

Procesy koncentracji wystąpiły także w sektorze prywatnym, czego przykładem może być kurczenie się sieci kin. Ubocznym skutkiem tych zjawisk jest wydłużenie drogi do lokalnych instytucji kultury, a także wzrost cen biletów do kin i teatrów.

Przeprowadzona przez autora analiza uczestnictwa w kulturze pokazuje, że wśród odbiorców kultury w Polsce można wyróżnić dwie wyraźne grupy. Pierwsza grupa, do której należą przede wszystkim mieszkańcy miast i sąsiadujących z nimi okręgów, znajduje się w zasięgu fzycznej dostępności instytucji kultury. Druga grupa to odbiorcy, którzy uczestnictwo w niektórych formach życia kulturalnego mogą realizować głównie za pośrednictwem środków masowego przekazu. Trudno o dokładne szacunki liczbowe, jednak ten drugi krąg to blisko połowa mieszkańców Polski.