• wyłonienie kandydata na dyrektora instytucji kultury (w drodze konkursu, jeśli taki obowiązek wynika z odpowiednich przepisów prawa, albo gdy decyzję o przeprowadzeniu konkursu na dyrektora instytucji kultury podjął organizator, a przeprowadzenie konkursu nie było dla tej instytucji obowiązkowe, bądź bez konieczności przeprowadzenia konkursu, jeśli takiego wymogu nie przewidują przepisy, ale przy spełnieniu obowiązku konsultacji z odpowiednimi związkami zawodowymi i stowarzyszeniami twórców)
• zawarcie porozumienia (umowy dotyczącej działalności instytucji kultury) przez organizatora instytucji i jej potencjalnego dyrektora
• faktyczne powołanie na dyrektora instytucji kultury (zawarcie stosunku pracy między organizatorem, a osobą mającą pełnić funkcję dyrektora instytucji kultury).

Jednym z elementów, koniecznych przy powoływaniu dyrektora jest zgodnie z przepisem art. 15 ust. 5 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, zawarcie specjalnej odrębnej umowy między organizatorem a kandydatem na dyrektora instytucji kultury. Wymóg taki jest nowością w przepisach i obowiązuje od 1 stycznia 2012 r. Ustawa przewiduje, że umowa taka zostanie zawarta przed powołaniem dyrektora. Dla umowy tej ustawa przewiduje odpowiednią formę – pisemną (jej inna forma powoduje, że będzie nieważna). Przy konstruowaniu umowy pomocne mogą okazać się regulacje zawarte w kodeksie cywilnym, tj. w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), dotyczące zobowiązań.

W porozumieniu strony określają warunki organizacyjno-finansowe działalności instytucji kultury oraz program jej działania. Porozumienie takie jest więc czymś więcej, niż tylko ”pomysłem” na daną instytucję kultury – faktycznie będzie podstawą tworzenia programu jej działania, organizowania i finansowania. Porozumienie jest kolejnym etapem, po procedurze konkursowej (czy wyłonieniu kandydata bez przeprowadzenia konkursu), ale w jego części programowej będzie zawierać również założenia przedstawione przez kandydata we wcześniejszym etapie procedury. Nie jest jednak konieczne zaproponowanie szczegółowego programu rozpisanego na cały czas pracy dyrektora w danej instytucji, a przedstawienie założeń programowych, głównych kierunków, w jakich będzie prowadzona instytucja. Przedstawiony we wcześniejszym etapie program kandydata na dyrektora może być tu zmodyfikowany po weryfikacji z realnymi możliwościami finansowymi organizatora (należy więc przeanalizować np. wysokość środków finansowych możliwych do przekazania na cele kulturalne tej konkretnej instytucji w kolejnych latach). Przy ustalaniu warunków porozumienia należy brać także pod uwagę możliwość pozyskiwania środków finansowych na prowadzenie instytucji kultury z innych źródeł, tj. ewentualne pozyskiwanie środków zewnętrznych, czy pozyskiwanie sponsorów. Warunki umowy określają jej strony, a więc to zarówno organizator, jak i kandydat na dyrektora będą zgłaszać swoje propozycje, jednak założenia umowy, na co powinny zwrócić uwagę jej strony, muszą pozwolić na jej faktyczną realizację w przyszłości. Szczególnie, że dla dyrektora niewywiązanie się z tego porozumienia rodzi daleko idące konsekwencje.

Omawiana umowa wchodzi w życie z dniem powołania dyrektora instytucji kultury. Odmowa zawarcia umowy przez kandydata na stanowisko dyrektora powoduje jego niepowołanie na to stanowisko. Jak więc widać, skutki niezawarcia porozumienia są wyjątkowo poważne – od tego zależy, czy osoba wskazana na dyrektora, faktycznie będzie sprawować funkcję. Zawarcie stosunku pracy miedzy organizatorem a kandydatem na stanowisko jest możliwie wyłącznie po wcześniejszym podpisaniu umowy (porozumienia). Jeśli nie dojdzie do jego podpisania, to wskazana na dyrektora osoba nie obejmie funkcji.
Dla dyrektora instytucji kultury niewywiązanie się z warunków umowy ma poważne konsekwencje również w trakcie trwania stosunku pracy– zgodnie z przepisem art. 15 ust. 6 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, odstąpienie od realizacji tej umowy stanowi przesłankę do obowiązkowego odwołania dyrektora.

Akty prawne:

• ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 r., poz. 406)
• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)

Bibliografia:

• Golat R. Obsadzanie stanowisk kierowniczych w instytucjach kultury, Służba Pracownicza nr 11/2004
• Hołda J., Hołda Z., Ostrowska D., Prawne podstawy działalności kulturalnej, Kraków 2005
• Kidyba A. (red. ), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, Warszawa 2009

Autorka: dr Joanna Hołda

Doktor nauk prawnych, menadżer kultury, nauczyciel akademicki. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie i Wydziału Pedagogiki Psychologii UMCS w Lublinie. Ukończyła Studia Podyplomowe z zakresu prawa autorskiego, prasowego i wydawniczego w Instytucie Prawa Własności Intelektualnej UJ w Krakowie. Pracuje w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury w Lublinie. Od 2010 r. w zarządzie lubelskiej Zachęty. Jest autorką i współautorką publikacji m. in. z zakresu prawa własności intelektualnej, praw człowieka, prawa kultury i sztuki.