Regulacje dotyczące procedury wyłaniania dyrektora instytucji kultury zostały znowelizowane i wchodzą w życie 1 stycznia 2012 r. Niemniej jednak przeprowadzenie konkursu na dyrektora instytucji kultury nie jest obligatoryjne w każdej sytuacji – jest obowiązkowe, o ile przepisy prawa tj. odpowiednie rozporządzenie ministra kultury (ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego) tak stanowi. Oznacza to, że w stosownym rozporządzeniu określona jest lista publicznych instytucji kultury (samorządowych) o szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej, w których przeprowadzenie konkursu na dyrektora instytucji kultury jest obowiązkowy. W innych instytucjach kultury, tj. niewymienionych w takim wykazie, przeprowadzenie konkursu nie jest obowiązkowe, jednak ze względu na zachowania jak największej transparentności organizatorzy często decydują się na przeprowadzenie procedury konkursowej. Także w rozporządzeniu minister kultury określa organizację i tryb przeprowadzania konkursu na dyrektora instytucji kultury, sposób powoływania członków komisji konkursowej oraz zadania tej komisji, uwzględniając w szczególności procedury zapewniające ocenę kwalifikacji kandydatów.

Aktualny wykaz instytucji, w których przeprowadzenie konkursu na dyrektora jest obowiązkowe zawarty jest w rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu (Dz. U. Nr 242, poz. 2422). W państwowych instytucjach kultury, których organizatorem jest minister kultury, inni ministrowie, czy kierownicy urzędów centralnych, regułą jest przeprowadzenie konkursu na dyrektora.

Jednakże ustawa przewiduje odstępstwa od obowiązkowego wyłonienia dyrektora instytucji kultury, nawet jeśli taką procedurę przewidują przepisy, co oznacza, że minister kultury może wyrazić zgodę na powołanie na stanowisko dyrektora kandydata wskazanego przez organizatora, bez konieczności przeprowadzania konkursu. W takim przypadku o wyrażenie zgodny przez ministra występuje organizator instytucji kultury. A w przypadku powoływania tej samej osoby na stanowisko dyrektora na następny okres, organizator zasięga opinii ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Jeśli organizator instytucji kultury występuje z wnioskiem do ministra kultury o wyrażenie zgody na powołanie dyrektora instytucji kultury bez przeprowadzania konkursu, to ma ustawowy obowiązek uzasadnienia takiego wniosku, ze szczególnym uwzględnieniem przyczyn zastosowania takiego trybu oraz podania informacji na temat wykształcenia, kompetencji i doświadczenia zawodowego kandydata na stanowisko dyrektora. W takiej sytuacji minister kultury rozpatruje wniosek organizatora w określonym terminie tj. 30 dni, kierując się przede wszystkim specyfiką instytucji oraz wykształceniem, kompetencjami i doświadczeniem kandydata na stanowisko dyrektora. Brak pozytywnego rozpatrzenia wniosku przez ministra skutkuje niepowołaniem kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury.

Ustawa wprowadza zasady związane z przeprowadzeniem konkursu na dyrektora instytucji kultury. W celu przeprowadzania konkursu organizator powołuje komisję konkursową w ustawowym składzie. Komisja składa się więc z:

• trzech przedstawicieli organizatora,
• dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,
• dwóch przedstawicieli zakładowych organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, działających w tej instytucji kultury, a jeżeli w instytucji kultury nie działają zakładowe organizacje związkowe, w miejsce tych osób organizator powołuje dwóch przedstawicieli załogi tej instytucji.
• dwóch przedstawicieli stowarzyszeń zawodowych lub twórczych właściwych ze względu na zakres działania tej instytucji kultury.

Szczegółowy tryb i organizację konkursu reguluje rozporządzenie Ministra Kultury z dnia z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury (Dz. U. Nr 154, poz. 1629).

Akty prawne:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm.).
• ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (.Dz. U. z 2012 r., poz. 406.)
• rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu (Dz. U. Nr 242, poz. 2422)
• rozporządzenie Ministra Kultury z dnia z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury (Dz. U. Nr 154, poz. 1629)
• rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 lipca 2012 r. w sprawie wykazu samorządowych instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu (Dz. U. poz. 889)

Bibliografia:

• Hołda J., Hołda Z., Ostrowska D., Prawne podstawy działalności kulturalnej, Kraków 2005
• Golat R. Obsadzanie stanowisk kierowniczych w instytucjach kultury, Służba Pracownicza nr 11/2004

Autorka: dr Joanna Hołda

Doktor nauk prawnych, menadżer kultury, nauczyciel akademicki. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie i Wydziału Pedagogiki Psychologii UMCS w Lublinie. Ukończyła Studia Podyplomowe z zakresu prawa autorskiego, prasowego i wydawniczego w Instytucie Prawa Własności Intelektualnej UJ w Krakowie. Pracuje w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury w Lublinie. Od 2010 r. w zarządzie lubelskiej Zachęty. Jest autorką i współautorką publikacji m. in. z zakresu prawa własności intelektualnej, praw człowieka, prawa kultury i sztuki.