Kultura w ruchu – prezydencja poza centrum

Największą siłą tego półrocznego święta kultury była jego decentralizacja. Zamiast jednej sceny, Program kulturalny wybrzmiał setkami inicjatyw, obecnych w niemal każdym zakątku kraju. Od dużych metropolii po małe ośrodki, wspólne celebrowanie kultury miało charakter egalitarny i inkluzywny, służąc budowaniu wspólnoty: między regionami, narodami, pokoleniami. Setkom wydarzeń towarzyszyło hasło programu: Kultura jest wspólna.

Młodzi w centrum – przyszłość, która już trwa

To młodzi twórcy i twórczynie byli głównymi autorami krajowej części Programu kulturalnego polskiej prezydencji. Nowe kierunki wyznaczane przez twórczość młodego pokolenia wybrzmiały także w przesłaniu krótkiego spotu promującego cykl wydarzeń prezydencjalnych w kraju: szukając potencjału w przeszłości, tworzymy jedno, choć jesteśmy tak różni.

Współtworzący Program artyści i artystki sięgają po niekonwencjonalne środki wyrazu, nie wpisując się w proste ramy. Przekraczanie granic gatunków i mediów w tej niezwykle różnorodnej twórczości – raz efemerycznej raz precyzyjnej – łączy zakorzenienie w osobistym doświadczeniu i wyobraźni.

W ramach cyklu Koncerty młodych artystów sześć miast – Szczecin, Olsztyn, Łódź, Zielona Góra, Katowice i Wrocław – stało się sceną dla nowego pokolenia twórców i twórczyń muzyki różnych gatunków. Każde z tych miejsc opowiedziało własną historię przez muzykę. Widzowie usłyszeli wszystko to, co dziś tworzy tożsamość młodej Europy: jazzowe improwizacje Chopin University Big Band, melancholijny pop alternatywny, muzykę klezmerów, klasykę i – symbolicznie – muzykę z gier komputerowych w wykonaniu Heroes Orchestra. Kulminacją Programu były dwa koncerty w Polsce słynnej European Union Youth Orchestra – ta młodzieżowa orkiestra złożona z muzyków z 27 państw członkowskich Unii Europejskiej zagrała w Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach oraz w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Każdy z koncertów młodych artystów udowadniał, że muzyka, niezależnie od stylu, potrafi tworzyć język porozumienia – międzypokoleniowego i ponadregionalnego.

Na koniec zaproszono mieszkańców 5 polskich miast do wspólnego obcowania z muzyką różnych gatunków w ramach finału prezydencji: Europejskiego Święta Muzyki. 27 czerwca, jednocześnie w pięciu miastach setki polskich artystów zagrało multikoncert, będący ukoronowaniem półrocznego programu kulturalnego polskiej prezydencji w Radzie UE. Różnorodność i pozytywna energia na scenach spotkała się z publicznością wszystkich pokoleń. Muzyka stała się tu nośnikiem i wehikułem takich wartości, jak: współpraca, jedność w różnorodności, otwartość i inkluzywność.

Europa z Widokiem na Przyszłość – słowa, które budują mosty

Jednym z filarów Programu kulturalnego polskiej prezydencji było także wydarzenie z udziałem gości zagranicznych: XI Międzynarodowe Forum „Europa z Widokiem na Przyszłość”. Parlament Słowa. W gdańskim Europejskim Centrum Solidarności – miejscu, gdzie historia Polski spotyka się z ideą wspólnej Europy – ponad 300 myślicieli i działaczy społecznych dyskutowało o kulturze, demokracji, technologii i przyszłości świata. Otwartość, wymiana doświadczeń - zarówno spotkania z autorytetami – od Olgi Tokarczuk po Samuela Chu, jak i koncerty, m.in. Agi Zaryan i Big Bandu Śląskiego – stworzyły przestrzeń do namysłu nad tym, co znaczy dziś europejskość i jakie miejsce zajmuje w niej kultura.

Festiwale jako żywa mapa kultury

W programie prezydencjalnym znalazło się także kilkanaście flagowych wydarzeń kulturalnych, które od lat budują międzynarodową pozycję polskiej kultury – od festiwali literackich i muzycznych, przez przeglądy filmowe, po wystawy, spektakle i inicjatywy interdyscyplinarne.

W ramach koprodukcji z lokalnymi partnerami wybrano 16 projektów – reprezentujących film, teatr, literaturę, sztuki wizualne, dizajn i kulturę tradycyjną – które otrzymały nową ramę: europejską, współdzieloną, wspólnotową. Prezydencja stała się impulsem do tego, by znane festiwale – w Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu czy Warszawie – nabrały jeszcze większego rozmachu, otwierając się szeroko na dialog i współtworzenie. Wśród nich warto wymienić takie przedsięwzięcia, jak Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, Festiwal Kultura Natura w Katowicach, poznańskie Malta Festival oraz Festiwal Fantastyki Pyrkon czy 39. Dni Sztuki Współczesnej w Białymstoku.

W ponad 40 miastach i małych miejscowościach – od Olsztyna po Łomżę, od Katowic po Lusławice – widzowie doświadczali sztuki w najróżniejszych odsłonach. Tak szeroko zakrojona sieć wydarzeń pokazała, że współpraca – lokalna i międzynarodowa – jest dziś nieodzowną częścią kultury.

Kultura jako siła spajająca wspólnotę

Przez sześć miesięcy wspólnotowych doświadczeń polska prezydencja dążyła do przywrócenia fundamentalnej roli kultury jako obszaru, który musi znaleźć się w centrum europejskiej debaty. Program kulturalny realizowany był z rozmachem, zarówno na scenach i w koncertowych salach, jak i w przestrzeni publicznej – fizycznej i cyfrowej.

W ramach programu odbyło się ponad 250 wydarzeń i projektów – od festiwali i wystaw po oddolne inicjatywy o międzynarodowym wymiarze. Prezydencja rezonowała też w przestrzeni cyfrowej. Treści i kampanie dotarły do ponad 10 milionów użytkowników w mediach społecznościowych, a emisje spotów w radiu i telewizji wsparły przekaz także w mediach tradycyjnych. Łączny zasięg komunikacyjny programu przekroczył 28 milionów odbiorców – co pokazuje, że kultura była obecna, widoczna i odbierana na różnych poziomach.

Program kulturalny realizowany przez Narodowe Centrum Kultury pokazał, że kultura ma fundamentalne znaczenie dla przyszłości Europy. To ona tworzy przestrzenie porozumienia i solidarności. Dzięki prezydencji w Radzie Unii Europejskiej Polska wyszła z inicjatywą celebrowania w kulturze zarówno jej wymiaru lokalnego i, jak europejskiego, które nie muszą się wykluczać. Przesłanie, które zostanie utrwalone, można zamknąć w prostych konstatacjach: wspólnota nie znosi różnic – ale je oswaja, a muzyka, teatr, taniec i literatura to nie tylko źródła wzruszeń – ale narzędzia zmiany.