Rok 2012 był wyjątkowy dla globalnego rynku fonograficznego – po raz pierwszy od 14 lat zanotowano wzrost przychodów o 0,3%. Dzieje się tak głównie za sprawą popularyzacji cyfrowych kanałów dystrybucji muzyki – to za ich pośrednictwem muzykę nabywa coraz większa ilość słuchaczy zarówno w Polsce, jak i za granicą.

W naszym kraju, mimo pozornej jednolitości, współistnieje kilka rynków fonograficznych. Można wymienić wśród nich rynki : muzyki pop, muzyki poważnej, muzyki elektronicznej i alternatywnej, hip-hopu. W opublikowanym przez Międzynarodową Federację Przemysłu Fonograficznego (IFPI) Rankingu Światowym, Polska pod względem wartości przychodów producentów nagrań znajdowała się w 2011 roku na 22. miejscu, a w 2012 roku przesunęła się na 23. miejsce na świecie. W odniesieniu do przychodów z tytułu praw autorskich, to odpowiednio 25. i 23. miejsce na świecie. W tym obszarze widoczna jest niewielka i bardzo powolna tendencja wzrostowa ¹ . Warto przy tym nadmienić, że w przeciwieństwie do globalnych trendów, podstawą funkcjonowania polskiej fonografii są nadal wpływy z dystrybucji nośników fizycznych. Mimo, że przychody ze sprzedaży egzemplarzowej ciągle spadają, wynoszą one wciąż aż 80 %.

Na największych rynkach światowych można zaobserwować sytuację analogiczną: sprzedaż nagrań dystrybuowanych na tradycyjnych nośnikach nadal jest podstawową częścią przychodów – stanowi ponad połowę (51,4%) globalnych przychodów sektora fonograficznego (56% w 2012 roku). Wprawdzie dochód z ich sprzedaży zmniejszył się w 2013 roku o 11,7% w stosunku do roku 2012, jednak na wielu rynkach (m.in. niemieckim, włoskim, brytyjskim, amerykańskim) zdaje się dokonywać powolna stabilizacja spadku sprzedaży tradycyjnych nośników. Wyjątkiem jest Francja, w której nastąpił nieznaczny wzrost sprzedaży tych formatów, co związane jest głównie z gwałtownym wzrostem popularności rodzimego repertuaru. W niektórych krajach obserwuje się w ostatnich latach wzrost sprzedaży płyt winylowych, choć stanowią one drobny segment rynku – w USA ich sprzedaż wzrosła o 32 % w 2013 roku, a w Wielkiej Brytanii aż o 101%.
W Polsce, tak jak na świecie, dominują globalne koncerny muzyczne (tzw. majors). Od 2013 roku są to trzy koncerny międzynarodowe: Universal Music Group, Sony Music Entertainment i Warner Music Group. Do 2012 r. istniała tak zwana „wielka czwórka”, razem z EMI Group Limited. Niestety brak dokładnych danych procentowych na ten temat. Mimo tego, w Europie niepodzielnie dominują małe wytwórnie zwane indies, independents – aż 99 % biznesów muzycznych na naszym kontynencie to mikro-, małe lub średnie przedsiębiorstwa. To kolejny ważny trend, ponieważ w 2011 roku ich udział w globalnym rynku fonograficznym osiągnął ogółem aż 25, 2 %. W tym samym roku udział wytwórni niezależnych w Polsce przewyższał w sprzedaży fizycznej Belgię, Francję, Irlandię, Włochy, Hiszpanię, Szwecję, Wielką Brytanię – jest więc stosunkowo wysoki. Największe polskie wytwórnie niezależne w 2012 r. to: Agora (głównie polska scena muzyczna: muzyka alternatywna, rozrywkowa, poważna i filmowa), Dux (muzyka klasyczna), Fonografika (rap, jazz, blues, rock, pop, muzyka poważna), Metal Mind Productions (rock, metal), MJM (rock, pop, muzyka elektroniczna), Mystic Production (heavy metal, rock, pop), Polskie Nagrania (jazz, muzyka rozrywkowa, muzyka poważna; w 2013 roku postawione w stan upadłości likwidacyjnej), Reader`s Digest (muzyka rozrywkowa i poważna), Sonic Records (muzyka alternatywna, pop, rock). W ostatnich latach należy także zanotować wyjątkową aktywność mniejszych niezależnych polskich wydawnictw, m.in. Lado ABC czy Requiem Records, które promują niszowe gatunki muzyczne – muzykę niezależną, elektroniczną, ambientalną i postindustrialną.

Coraz większe znaczenie na świecie zyskuje rynek muzyki cyfrowej – ten gwałtowny wzrost przez niektórych teoretyków został określony mianem muzycznej rewolucji cyfrowej ²  . Według danych z raportu na temat rynku muzyki cyfrowej Digital Music Report 2013, w roku 2013 przychody z usług serwisów oferujących odsłuchiwanie muzyki w streamingu i w systemie abonamentowym wzrosły aż o 51, 3%. W ten sposób rośnie ich rola w globalnym sektorze fonograficznym, zwłaszcza dzięki zróżnicowanej ofercie i szerokiej dostępności. Na całym świecie funkcjonuje obecnie ok. 450 licencjonowanych serwisów muzycznych oferujących muzykę w streamingu , m. in. Spotify, Deezer, Google Play (All Access) oraz serwisy regionalne, jak Muve w USA lub KKBOX w krajach azjatyckich. Światowe przychody ze sprzedaży muzyki w serwisach abonamentowych i wspieranych reklamami stanowią obecnie 27% przychodów ze sprzedaży muzyki cyfrowej, co świadczy o wzroście na poziomie 14% w stosunku do 2011 roku. Szacuje się, że na całym świecie z serwisów tych korzysta łącznie ponad 28 mln odbiorców. Dla porównania - w roku 2012 było ich 20 mln, a w 2010 roku 8 mln. Najpopularniejszym serwisem pozostaje Spotify, który ma już 10 mln płatnych subskrypcji i ponad 40 mln aktywnych użytkowników na 56 rynkach ³  . Idea wykorzystania technologii streamingu narodziła się w Szwecji – naczelnym hasłem stało się przeciwdziałanie piractwu internetowemu, rozprzestrzeniającemu się w szczególności na rynku muzycznym.

Najważniejsze z serwisów zagranicznych obecnych na polskim rynku to: iTunes (http://www.apple.com/itunes – serwis jest nastawnoiny głównie na sprzedaż plików z muzyką), Deezer (http://www.deezer.com – serwis oferujący streaming muzyki), WiMP (http://WIMP.pl – rozwinąć dalej…), Spotify (http://www.spotify.com), Rara (https://www.rara.com/). Do serwisów polskich oferujących podobne usługi można zaliczyć: Muzodajnię (http://muzodajnia.pl), Muzo (http://www.muzo.pl), Iplay (http://iplay.pl), NuPlays (https://nuplays.pl). Światowe serwisy dysponują 20-milionowym katalogiem, zaś polskie mogą zaoferować użytkownikom jedynie 4-6 milionów utworów, wśród których można znaleźć jednak twórczość artystów sceny krajowej. W ubiegłym roku wartość rynku muzyki cyfrowej w Polsce wzrosła w stosunku do 2012 roku o prawie 45% i  wyniosła () 33,3 mln zł, co stanowi 15% całego rynku ⁴  . Jeszcze w 2008 roku znaczenie rynku muzyki cyfrowej w Polsce było marginalne – zwiększało się bardzo powoli w porównaniu do rynków Europy Zachodniej i USA. Według autorki opublikowanego w 2008 roku raportu Rynek muzyczny w Polsce, spowodowane było to mniejszym dostępem do Internetu, szczególnie szerokopasmowego, oraz wysokim poziomem piractwa internetowego.

Powyższe dane obrazują, jak dynamicznie rynek fonograficzny zmienia się pod wpływem rozwoju technologii, upowszechnienia się Internetu oraz cyfryzacji. Przeobrażenia na rynku globalnym rzutują na rynek fonograficzny w Polsce, jednak nadążanie za globalnymi trendami dokonuje się w naszym kraju o wiele wolniej. Jak podkreślają twórcy Raportu o rynku fonograficznym w Polsce 2011/2012 branża fonograficzna znajduje się dziś w momencie przejściowym. Przeobrażeniom ulegają modele biznesowe istniejących firm fonograficznych, które szeroko wykorzystują Internet do promocji i sprzedaży swoich produktów. Na rynku pojawiają się nowe sposoby dystrybucji treści muzycznych on-line, które niosą za sobą potrzebę edukacji odbiorców co do legalnych sposobów konsumpcji muzyki w formie cyfrowej. Wszystko wskazuje na to, że coraz większą rolę odgrywać będzie cyfrowa dystrybucja nagrań. Tym bardziej, że w niektórych krajach (Indie, Norwegia, Szwecja, USA) przychody z niej przewyższają sprzedaż tradycyjnych nośników.

Tekst sporządzony na podstawie:
 Raport Rynek muzyczny w Polsce, 2008 rok:
http://www.polmic.com/images/stories/pliki/raport-rynek-muzyczny-polska.pdf
 Raport Rynek fonograficzny w Polsce 2011/2012:
http://issuu.com/polmic_pl/docs/raport_rynekfonograficzny
 Raport dotyczący funkcjonowania elektronicznego rynku treści muzycznych w Polsce, 2013 rok:
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCcQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.prawoautorskie.gov.pl%2Fmedia%2Fgaluszka_%2Fraport_galuszka.doc&ei=78eRU4TqIJP04QT5gYHYCQ&usg=AFQjCNFXO7RJu0sz_jIcEVPbvgpkXpU7Pw&bvm=bv.68445247,d.bGE
 IFPI Digital Music Report 2014:
http://www.ifpi.org/downloads/Digital-Music-Report-2014.pdf

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. Wg raportu Rynek muzyczny w Polsce opublikowanego w 2008 r. Polska w 2007 r. była na 24. miejscu na świecie pod względem wartości przychodów producentów nagrań oraz na 28. miejscu w odniesieniu do wartości praw wykonawczych.

2. Jednym z nich jest Harry Lehmann, autor książki Rewolucja cyfrowa w muzyce. Filozofia muzyki. Wywiad z filozofem:
http://pasiecznik.wordpress.com/2013/11/05/tendencja-czy-rewolucja/
3. Źródło: http://press.spotify.com/pl/2014/05/22/spotify-przekroczylo-granice-10-milionow-subskrybentow-na-swiecie/
4. Dla porównania, w 2012 roku przychody z dystrybucji cyfrowej wzrosły aż o 77%.

Tekst przygotowała Adriana Borowska 

Grafika: Global Panorama (CC-BY-SA 2.0).