Galeria Zewnętrzna AMS i spór o przestrzeń publiczną - Bożena Czubak

Data publikacji:
Średni czas czytania 5 minut
drukuj
W maju 1999 roku wybuchła medialna burza wokół pracy Katarzyny Kozyry – „Więzy Krwi”, a właściwie drugiej wersji tej pracy, która miała być prezentowana w ramach programu Galerii Zewnętrznej AMS. Pokaz pracy trwał zaledwie jeden dzień, gdyż organizatorzy zdecydowali się zakleić nagie kobiece postaci przedstawione na tle czerwonego krzyża i półksiężyca. Całe zajście można by włączyć do serii wcześniejszych i późniejszych „skandali artystycznych” i „starć” ze sztuką krytyczną. Tym razem chodziło jednak o sztukę, która wyszła poza przestrzeń galeryjną, o sztukę na ulicach miast i jej obecność w przestrzeni publicznej.
W maju 1999 roku wybuchła medialna burza wokół pracy Katarzyny Kozyry – „Więzy Krwi”, a właściwie drugiej wersji tej pracy, która miała być prezentowana w ramach programu Galerii Zewnętrznej AMS. Pokaz pracy trwał zaledwie jeden dzień, gdyż organizatorzy zdecydowali się zakleić nagie kobiece postaci przedstawione na tle czerwonego krzyża i półksiężyca. Całe zajście można by włączyć do serii wcześniejszych i późniejszych „skandali artystycznych” i „starć” ze sztuką krytyczną. Tym razem chodziło jednak o sztukę, która wyszła poza przestrzeń galeryjną, o sztukę na ulicach miast i jej obecność w przestrzeni publicznej. Zasadnicze kontrowersje nie dotyczyły już prawa do swobody artystycznej wypowiedzi, ale prawa do jej pojawiania się w sferze publicznej. Na marginesie nieudanej próby prezentacji „Więzów krwi” na ulicach polskich miast, wyłonił się problem sposobu funkcjonowania sfery publicznej w państwie mieniącym się od 1989 roku demokratycznym. Pytania o to, co dozwolone, a co zabronione w obszarze publicznym, kto ma prawo do decydowania o tym i kto może wpływać na kształt sfery publicznej stawiane były już wcześniej i w bardziej zdecydowany sposób, zwłaszcza w ramach realizacji Roberta Rumasa, odrzucających gotowe scenariusze funkcjonowania w przestrzeniach publicznych. Nigdy wcześniej jednak nie doszło do tak medialnie nagłośnionego sporu o dostęp do sfery publicznej. Mimo że Galeria Zewnętrzna AMS nie definiowała na sposób krytyczny relacji między sztuką a przestrzenią publiczną, to za sprawą jej działalności postawiony został problem sztuki publicznej. Przez cztery lata, od lipca 1998 do grudnia 2002 roku, przy użyciu komercyjnych mediów: billboardów i citylightów Galeria prezentowała w przestrzeniach miejskich realizacje zaproszonych do współpracy artystów. Przy wykorzystaniu medium, a często i języka charakterystycznego dla reklamy i kultury konsumpcyjnej, autorzy kolejnych projektów zaskakiwali mieszkańców miast niereklamowym przekazem swoich prac, zwracając tym samym uwagę na zawłaszczanie i homogenizację miejskich przestrzeni. Kilka edycji było dziełem artystek wprowadzających problematykę widzialności tematyki kobiecej i tym samym udziału kobiet w przestrzeni i debacie publicznej. Jakkolwiek można było dyskutować z formułą sztuki publicznej zaproponowanej przez Galerię udostępniającą nośniki reklamowe firmy reklamowej promującej przy użyciu sztuki własny wizerunek, to niewątpliwie program Galerii Zewnętrznej AMS w dużej mierze sytuował w przestrzeni publicznej sztukę dotyczącą tego, co publiczne. Działalność Galerii przyczyniła się też do upublicznienia dyskusji na temat obecności sztuki w przestrzeni publicznej.

Galeria Zewnętrzna AMS działała przy zajmującej się reklamą zewnętrzną poznańskiej firmie AMS SA. Założycielami i kuratorami Galerii byli Marek Krajewski, Dorota Grobelna oraz Lech Olszewski. Zrealizowano 19 projektów, których autorami byli: Paweł Susid, Jadwiga Sawicka, Anna Jaros, Rafał Góralski, Katarzyna Kozyra, Artur Widurski, Paweł Jarodzki, Monika Zielińska, CUKT, Joanna Rajkowska, Aleksander Janicki, Rafał Bujnowski, Stanisław Dróżdż, Marek Sobczyk, Mariola Przyjemska, Paulina Ołowska, Elżbieta Jabłońska, Roland Schefferski i Marcin Maciejowski.