Ustawienia i wyszukiwarka
PIÓROPUSZ
Co to PIÓROPUSZ zapewne wiecie, ale czy znacie jego historię?
PIÓROPUSZ – w znaczeniu ‘pęk piór noszony jako ozdoba głowy lub przypinany w tej funkcji do nakrycia głowy’ – znany i notowany jest w słownikach dopiero od drugiej połowy XIX w. Czyżby nigdy wcześniej na ziemiach polskich nie widziano PIÓROPUSZÓW (albo PIÓROPUSZY, jeśli nie lubicie końcówki -ów)? Ależ widziano, widziano, tyle że nikt ich tak nie nazywał…
PIÓROPUSZ jest autorskim wynalazkiem Stanisława Staszica. To znaczy, nie on go zaprojektował i nie on stworzył pierwszy egzemplarz, ale onże – działacz i publicysta, ksiądz i wolnomularz, geograf i przyrodnik, pisarz i tłumacz – stworzył jego nazwę, a ściślej rzecz biorąc, taki rzeczownik utworzył jako tłumaczenie niemieckiego federbusch (feder ‘pióro’+ ‘busch ‘krzak’; obecnie: Federhaube ‘pióro’ + ‘czapka’). Staszic słusznie przeczuł, że zawarta w niemieckiej nazwie krzaczastość krzaka można przełożyć, wykorzystując semantykę czasownika PUSZYĆ, i utworzył słowo PIÓROPUSZ. Tak wprowadzony w 1788 r. do nauki i literatury PIÓROPUSZ odkryty został ponownie przez Samuela B. Lindego, który wciągnął go do swojego wiekopomnego słownika: „PIÓROPUSZ (…) puszyʃte pióro do noszenia na głowie, kita” – i takie „pojedyncze” znaczenie miał też niegdyś PIÓROPUSZ.
[SJP PWN; SJP Dor; USJP; ESJP, II, 587; SJP L, II-II, 710]