Od twórczości XIX-wiecznej po XX wiek, od armeńskich równin po zgiełk wiedeńskich ulic. Tak prezentuje się program armeńskiego Hover State Chamber Choir. Repertuar zespołu odzwierciedla jego otwartość na wszelkie przejawy muzyki chóralnej, jak i przewiązanie do armeńskiej sztuki wokalnej: zarówno tej współczesnej, jak i dawnej. Podczas Eufonii chór przedstawi szeroki wachlarz stylów i technik wokalnych za sprawą utworów György Ligettiego, Arvo Pärta, Krzysztofa Pendereckiego oraz dzieł kompozytorów mu rodzimych: Vache Sharafyana czy Komitasa.

Rozpoczynająca koncert kompozycja Ave Maria Ferenca Liszta do łacińskich słów Pozdrowienia anielskiego to, pochodząca z 1852 roku jedna z kilku wersji tego utworu w dorobku romantycznego twórcy.

Pierwotne światło (Urlicht) Gustava Mahlera to pieśń powstała w 1892 roku i włączona do cyklu znanego pod tytułem Des Knaben Wunderhorn, z tekstami przypowiastek ludowych zebranymi przez poetów Achima von Arnima i Clemensa Brentana. Pieśń Ulricht w wersji na alt i orkiestrę włączył Mahler jako część czwartą do komponowanej w latach 1888–1894 II Symfonii „Zmartwychwstanie”. W 2008 roku Clytus Gottwald – niemiecki muzykolog i chórmistrz – dokonał transkrypcji pieśni na 8-głosowy chór.

Pieśń Cherubinów na chór mieszany Krzysztofa Pendereckiego była prezentem dla Mścisława Rostropowicza z okazji jego 60. urodzin przypadających w 1987 roku. Cherubini to istoty anielskie, które, obok serafi nów, są najbliżej Boga. Pieśń Cherubinów ze słowami św. Jana Chryzostoma jest w liturgii wschodniej hymnem na cześć Świętej Trójcy. W utworze Pendereckiego można wyczuć emocjonalną gradację od spokojnego śpiewu samych altów do różnych form wielogłosu i na koniec wypowiadanego coraz spokojniej słowa: „Aliłuja” (Alleluja).

Pieśń wieczorna (Esti Dal) Zoltána Kodálya to jedna z wielu pieśni węgierskiego twórcy powstałych na bazie zbieranej przez wiele lat muzyki ludowej. To modlitwa strudzonego wędrowca, prośba o spokojną noc. Prosta melodia tej zwrotkowej pieśni otrzymuje przy każdym powtórzeniu nową postać dzięki zmiennemu akompaniamentowi głosów towarzyszących.

Alfabet to trzeci utwór cyklu Nonsense Madrigals Györgya Ligetiego, pisanego w latach 1988–1993 dla zespołu The King`s Singers. Cały cykl jest wyrafinowaną grą stylami, stanowi niemal pastisz całej historii muzyki, nie tylko europejskiej, ale także afrykańskiej, popularnej, jazzowej, gatunkowo zmieszanej ze sobą w sposób absurdalny, o wysokim stopniu komizmu. W utworze Alfabet nie ma tekstu, są za to litery alfabetu wymawiane z wielką emfazą i wytrzymywane na długich nutach przez poszczególne głosy, wybrzmiewające w zmieniających się co jakiś czas układach harmonicznych.

Kompozycja Krzyk jelenia (The Deer’s Cry) Arvo Pärta powstała w 2007 roku na zamówienie Louth Contemporary Music Society. Kompozytor wykorzystał tekst modlitwy przypisywanej św. Patrykowi, patronowi Irlandii, który, widziany przez wrogów jako jeleń, zdołał, wraz z towarzyszącymi mu mnichami, uniknąć śmierci. Utwór zbudowany jest na wzór motetu z powtarzającymi się na początku i na końcu motywami na słowach Christ with me (Chrystus ze mną), wzbogacanymi kolejnymi wersami modlitwy.

R. Murray Schafer (właśc. Raymond Murray Schafer), kanadyjski kompozytor, uważany jest za protagonistę ruchu, który można określić mianem ekologii dźwiękowej. Stworzony przez niego termin „soundscape” (pejzaż dźwiękowy) stał się istotnym elementem rozważań nad związkami natury i środowiska dźwiękowego będącego wytworem cywilizacji. Wyrazem fascynacji naturą jest utwór Miniwanka or Moments of Water, swoista dźwiękowa kronika różnych stanów wody – od deszczu, płynącego strumyka, wzburzonych fal do oceanu, oddana za pomocą różnych technik wokalnych.

„Amen” – to jedno słowo, powtarzane w długo wybrzmiewających, spokojnych frazach, stanowi treść utworu Amen op. 35 Henryka Mikołaja Góreckiego, skomponowanego w 1975 roku. Siła tej kompozycji, porównywanej do gotyckiej katedry, tkwi w zagęszczeniach i rozrzedzeniach harmonii, emocjonalnych kulminacjach i momentach wyciszenia, spokoju.

Komitas Wardapet to zakonne imię ormiańskiego mnicha, kompozytora i dyrygenta Soghomona Soghomoniana (1869–1935), uważanego za twórcę współczesnej muzyki ormiańskiej. Hymn dziękczynienia jest fragmentem mszy zwanej w Armenii Patarag. Komitas pragnął stworzyć mszę narodową, oczyszczoną z wszelkich obcych wpływów. Dziś Patarag Komitasa uważany jest za najwyższe osiągnięcie w dziedzinie ormiańskiej muzyki sakralnej.

Utwory innych kompozytorów to albo opracowania istniejących ludowych pierwowzorów, albo próba ożywienia ludowej przypowieści nowym muzycznym ujęciem, jak w dowcipnej piosence o kukułce Anny Azizyan, jedynej kobiety, której utwór znalazł się w programie. Jest też pieśń Vaché Sharafyana do słów Matsuo Bashõ – XVII-wiecznego japońskiego mistrza haiku. Spełnia się zatem marzenie Komitasa, aby świat poznał muzykę ormiańską w całej jej różnorodności.

Małgorzata Gąsiorowska

Narodowy Chór Armenii „Hover”

Chór kameralny „Hover” (ՀՈՎԵՐ) został założony w 1992 roku. Zespół powstał z prywatnej inicjatywy Sony Hovhannisyan, dyrygentki chóru, bez wsparcia sponsorów. Już od pierwszych występów chór prezentował oryginalny rodzaj ormiańskiej muzyki chóralnej, otwartej na każdy styl i gatunek, ściśle powiązanej ze sztuką europejskiej muzyki chóralnej. Przykłada on dużą wagę do eksperymentu i innowacji oraz do syntezy różnych sztuk, nawet wykonując tradycyjne utwory akademickie.

W 2008 roku dyrektor artystyczna chóru „Hover” Sona Hovhannisyan została odznaczona Złotym Medalem Ministerstwa Kultury Armenii, a w 2010 roku otrzymała tytuł Zasłużonego Pracownika Sztuki. W 2009 roku „Hover” uzyskał status chóru państwowego. Stała aktywna współpraca z Ministerstwem Kultury Armenii sprzyja zrównoważonej i konsekwentnej promocji chóru. „Hover” w dalszym ciągu prezentuje nowe projekty mające na celu promocję współczesnej muzyki chóralnej poprzez wzbogacanie ormiańskiej muzyki chóralnej.

Od samego początku swojej działalności „Hover” wykonywał utwory ormiańskich kompozytorów współczesnych, należą do nich: Edward Mirzoyan, Edgar Hovhannisyan, Yervand Yerkanian, Vartan Adjemian, Vaché Sharafyan, Armen Boyamyan, Artur Avanesov, Arzas Voskanyan, Vard Manukyan, Anna Azizyan, Stepan Babatorosyan, Sergey Aghajanyan, Ashot Ghazaryan i wielu innych. Chór występował z licznymi wybitnymi muzykami, takimi jak Gidon Kremer, Andres Mustonen, Robertas Šervenikas, David Geringas i John Nelson. Koncertował we Włoszech, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Austrii, Rosji, Polsce, na Tajwanie, w Belgii i USA. Występował w renomowanych salach koncertowych, jak Teatro Dal Verme, Cité de la Musique, Le Quartz, Théâtre Nanterre-Amandiers, Strathmore Hall, Carnegie Hall, Lincoln Center, oraz uczestniczył w prestiżowych uroczystościach, np. w odbywających się w Nowym Jorku obchodach 25. rocznicy członkostwa Armenii w Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Sona Hovhannisyan – dyrygent

Urodzona w stolicy Armenii Sona Hovhannisyan jest dyrygentką chóralną, absolwentką Wydziału Dyrygentury Państwowego Konserwatorium Muzycznego Komitas w Erywaniu w klasie Rafaela Mangasaryana.

W latach 1984–1989 dyrygowała dwoma chórami amatorskimi: „Hayren” i „Hallelujah”. Od 1995 roku jest profesorem dyrygentury w Państwowym Konserwatorium Muzycznym Komitas w Erywaniu. W 2007 roku Sona Hovhannisyan otrzymała Złoty Medal Ministerstwa Kultury Armenii. W 2010 roku artystka została uhonorowana tytułem Zasłużonego Pracownika Sztuki Republiki Armenii. W 2019 roku rząd Armenii mianował ją rektorem Państwowego Konserwatorium Muzycznego Komitas w Erywaniu.

W 1992 roku Sona Hovhannisyan założyła własny chór pod nazwą „Hover”, który w 2009 roku uzyskał status chóru państwowego. W 2017 roku dyrygentka zainicjowała utworzenie żeńskiego oddziału chóru „Hover”, „Le”, który prowadzi Narine Voskanyan.

Sona Hovhannisyan i jej chór występowali w wielu prestiżowych salach koncertowych, np. Teatro Dal Verme, Théâtre Nanterre-Amandiers, Cité de la Musique, Le Quartz, Strathmore Hall, Carnegie Hall, Narodowa Sala Koncertowa Tajwanu, Lincoln Hall, Sala Ermitażu i wielu innych. Z inicjatywy Sony Hovhannisyan chór „Hover” zrealizował szereg projektów eksperymentalnych (The Six Fables –  spektakl chóralny, muzyka Stepana Babatorosyana, The Parallel – chóralny spektakl teatralny, muzyka Anny Azizyan, a także cykl Pieśni tanecznych Komitasa). Sona Hovhannisyan nagrała ścieżki dźwiękowe do kilku filmów i spektakli teatralnych (Ararat, The Lark Farm, Tevanik, The Last Refuge, The Tailless Monk, The Promise, Pepo, Namus). We współpracy z Orkiestrą Armeńskiej Filharmonii Narodowej wykonała szereg wielkich form wokalno-chóralnych i oper (Cyrulik sewilski, Pajace, Madame Butterfly, Rycerskość wieśniacza, Eugeniusz Oniegin, Anoush, Tosca, Artsvaberd, Ring of Fire, Cyganeria).

Więcej informacji oraz bilety: www.eufonie.pl

Organizatorami festiwalu są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowe Centrum Kultury. 

Mecenasem festiwalu jest ORLEN S.A.

Partnerami wydarzenia są: Filharmonia Narodowa, Polskie Radio Dwójka, Culture.pl - Instytut Adama Mickiewicza

Patronami medialnymi są: TVP, TVP Kultura, Polskie Radio, PAP, Presto, Polmic.pl.

Partnerami redakcyjnymi festiwalu są Polska Press Grupa, i.pl.  

Dyrektor festiwalu: dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. ucz.

Rada Programowa festiwalu: dr Mieczysław Kominek – przewodniczący Rady, Ewa Bogusz-Moore, dr hab. Beata Bolesławska-Lewandowska, prof. IS PAN, Oľga Smetanová, Marek Horodniczy, Aleksandra Jagiełło-Skupińska.