Kobiety niemymi bohaterkami historii

Autorka tekstu: Aleksandra Bilińska

Pomysł realizacyjny widowiska Zaklęcia zakładał od początku udział kameralnej grupy wykonawców: wokalistki i trojga tancerzy prowadzących publiczność w podróż muzyczną. Spektakl – reprezentujący na swój sposób dziedzinę sztuki site-specific – uwzględnia strukturę budynku Filharmonii Narodowej. Poszczególne części koncertu stanowić będą odrębne obrazy muzyczno-taneczne pozostające w dialogu ze sobą.

Inscenizacja rozpocznie się w holu przed wejściem do Sali Kameralnej, po czym zostanie przeniesiona w przestrzeń korytarzy i schodów wiodących do Sali Koncertowej. Wokalistka i tancerze będą przewodzić widowni, prowadząc ją do foyer sali głównej, w której rozegra się część finałowa.

Zaklęcia to rodzaj współczesnego „misterium dnia codziennego”, które wyrasta z kultu tradycyjnej pieśni ludowej. Jako twórcy, chcemy się przyjrzeć kulturze rodzimej w jej dzisiejszym stanie. Kulturze, którą wyznacza obecność różnych wpływów: pradawnych wierzeń, mitologii Słowian, chrześcijaństwa (w tym katolicyzmu, protestantyzmu i prawosławia), islamu (który dotarł do nas przede wszystkim za sprawą Turków i Tatarów) oraz judaizmu. To wszystko rozkwitło, dając niepowtarzalny obraz jakże bogatej w konteksty rodzimej kultury ludowej.

Zaklęcia – kup bilet na performance!

Nasz koncert-spektakl-misterium wyrósł z obserwacji podobieństw, które dostrzegliśmy w europejskiej muzyce tradycyjnej różnych regionów. Pokrewieństwa dotyczą zarówno warstwy słownej, jak i dźwiękowej. Obraz świata, natury oraz człowieka, z jego pragnieniami, troskami i radościami, w pieśni ludowej często przybiera zbliżoną formę, zaś ludzkie, jakże różnorodne emocje wyrażane są równie często w zbieżny sposób. Wciąż mamy te same pragnienia, potrzeby, wady, zalety; towarzyszą nam uczucia i problemy życia codziennego podobne do tych, które dotyczyły wcześniejszych pokoleń. 

Spektakl dedykowany jest kobietom i to z ich perspektywy prowadzona jest opowieść. To one są w znacznej mierze twórczyniami pełnego kształtu kultury ludowej. Wizerunek kobiety w kulturze tradycyjnej jest przebogaty. Kobieta to symbol życia i śmierci, spokój i bezpieczeństwo; to ona dba o dom i scala rodzinę. Kobieta jest łączniczką z zaświatami i ich reprezentantką. Może też być wiedźmą lub czarownicą, która posiada wiedzę tajemną, leczy, używa magicznych formuł, rzuca zaklęcia. Czarownice stanowią wręcz obowiązkowy element mitologii europejskiej oraz bardzo ważny motyw w kulturze i sztuce – tak ludowej, jak i artystycznej. Wśród złych duchów domowych liczniejsze są te o cechach płci żeńskiej: strzygi, gnieciuchy, biże, kikimory – żony domowika, bardzo złośliwe i przebiegłe, mamuny – szkodzące kobietom w ciąży oraz sprowadzające choroby na niemowlęta, mary – demony duszące podczas snu, południce – złośliwe i mordercze demony polujące na ludzi pracujących w polu bądź dzieci bawiące się przy drodze. Spośród istot nadprzyrodzonych o pozytywnym wizerunku i cechach żeńskich jako jedna z najpierwszych wyłania się postać rusałki, czasem zwanej boginką. Jako boginie wody rusałki były porównywane do greckich nimf – zamieszkiwały rzeki, jeziora, słynęły z urody, przepięknych długich włosów, nosiły wieńce z kwiatów oraz powłóczyste białe szaty. Często milczały, ale potrafiły też przepięknie śpiewać.

Kobiety – od czasów pradawnych przypisane sferze prywatnej, domowej – stały się niejako niemymi bohaterkami historii, w tym tej najnowszej i szczególnie bolesnej. Przez wieki ich zadaniem było chronienie najbliższych i domu, rzucanie nowych zaklęć, nierzadko – tworzenie „iluzji normalności”, błaganie, modlenie się i apelowanie o spokój i pokój. Z drugiej strony – wyklinanie, złorzeczenie lub przeklinanie; piętnowanie i potępianie.

Oprócz specjalnie skomponowanej muzyki elektronicznej Zaklęcia wykorzystują oryginalne pieśni ludowe – polskie oraz wybranych kultur europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem słowiańskich. Śpiew ten przeprowadza słuchacza przez koleje życia ludzkiego-kobiecego. Głos oraz instrumenty ludowe, jak również brzmienia natury odbiorca usłyszy w sferze towarzyszącej muzyki elektronicznej. Wszystko to zespolone i połączone subtelnym gestem tańca.