Rumuńskie, mistrzowskie brzmienia podczas festiwalu Eufonie

Date of publication: 19.10.2022
Średni czas czytania 5 minutes
print

20 listopada 2022 roku podczas czwartej edycji festiwalu Eufonie usłyszymy muzykę wybitnych kompozytorów XX wieku, urzeczonych brzmieniami tradycyjnej muzyki rumuńskiej, oraz rzadko wykonywany koncert fortepianowy Władysława Żeleńskiego. Tego wieczoru na scenie Filharmonii Narodowej zaprezentuje się rumuńska Orkiestra Państwowa Filharmonii Transylwańskiej w Kluż-Napoka pod dyrekcją Gabriela Bebeșelea, chór Filharmonii Narodowej oraz pianista Piotr Sałajczyk. Nawiązań do Austro-Węgier nie zabraknie, bo w czasach monarchii Transylwania ze stolicą w  Kluż-Napoka znajdowała się w jej granicach.

Rumuński folklor stanowił niezwykłą inspirację dla George Enescu - kompozytora, skrzypka, pianisty, dyrygenta i pedagoga. Enescu - jedna z najważniejszych postaci świata muzycznego pierwszej połowy XX wieku, urodził się na terenie rumuńskiej Mołdawii, poza granicami c.k. monarchii, ale muzyczne wykształcenie zdobywał w Wiedniu. Był cudownym dzieckiem. W wieku siedmiu lat został najmłodszym studentem, jaki kiedykolwiek został przyjęty do Konserwatorium Wiedeńskiego, a jako 10-latek zagrał na wiedeńskim dworze prywatny koncert dla cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa. Potem kontynuował edukację w Konserwatorium Paryskim. W 1897 r., w wieku 16 lat Enescu skomponował swoje pierwsze orkiestrowe dzieło Poemat rumuński na orkiestrę i głosy wokalne, które prarpemierowo wykonała 6 lutego następnego roku jedna z najbardziej prestiżowych wówczas na świecie - Orkiestra Colonne. Utwór, który przywołuje muzyczne krajobrazy Rumunii, podczas Eufonii zaprezentuje dla Państwa znakomita rumuńska Orkiestra Państwowa Filharmonii Transylwańskiej w Kluż-Napoka pod dyrekcją Gabriela Bebeșelea oraz Chór Filharmonii Narodowej.

Muzycy wykonają też Koncert rumuński Györgya Ligetiego – kompozytora, który urodził się na terenie Transylwanii w dzisiejszej Rumunii (wówczas węgierskiej). Uczęszczał do węgierskiej szkoły podstawowej i rumuńskiego gimnazjum. Gdy żydowskie pochodzenie uniemożliwiło mu studiowanie fizyki i matematyki, zdecydował o kontynuowaniu edukacji muzycznej w Klasenburgu – dzisiejszym Kluż Napoka, gdzie ma siedzibę transylwańska orkiestra, i w Budapeszcie. Ligeti dorastając w Transylwanii zetknął się z żywym folklorem tych terenów. Wiedzę na temat rumuńskiej muzyki ludowej pogłębiał dzięki stypendium w Folklor Institute w Bukareszcie. Efektem jego fascynacji jest powstały w 1951, a publicznie wykonany dopiero 1971 roku, Koncert rumuński — pełen nowoczesnego spojrzenia i ludowej werwy, który zagramy podczas Eufonii. Po upadku powstania węgierskiego w 1956 r. wyemigrował z Węgier. Uzyskał obywatelstwo austriackie, mieszkał i pracował w Niemczech i Austrii. Jego muzyka zachwycała amerykańskiego reżysera Stanleya Kubricka, który wykorzystał kompozycje Ligetiego w filmie 2001: Odyseja kosmiczna.

Podczas koncertu, za sprawą Władysława Żeleńskiego przeniesiemy się do Polski z przełomu XIX i XX wieku. Twórczość fortepianowa kompozytora niezbyt często gości na polskich estradach. Zarejestrowania wszystkich dzieł twórcy podjął się Piotr Sałajczyk. W niedzielny wieczór, 20 listopada, pianista z towarzyszeniem orkiestry rumuńskiej przybliży festiwalowej publiczności Koncert Fortepianowy Es-dur op. 60 z katalogu kompozytora. Dzieło to, jak większość dorobku Żeleńskiego, było przez lata zapomniane. Niesłusznie. Wymagająca, wirtuozowska partia fortepianu w połączeniu z orkiestrą, równorzędnie kreującą dramaturgię dzieła, niewątpliwie zasługuje na miejsce w koncertowym repertuarze. 

Władysław Żeleński, przedstawiciel późnego romantyzmu, prywatnie ojciec literata Tadeusza Boya-Żeleńskiego, urodził się w Galicji, będącej wówczas pod zaborem austriackim, a zmarł w wolnej Polsce. Mieszkając, ucząc się i tworząc przez wiele lat w Krakowie, był też przejściowo obywatelem monarchii austro-węgierskiej.

 


Mecenasem IV Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie jest PKN Orlen.
Partnerzy: Filharmonia Narodowa, Polskie Radio Dwójka, IAM, Central European Music Forum, Waves Bratislawa.
Patroni medialni: PAP, TVP, TVP Kultura, Polskie Radio, PrestoPolmic
Partner redakcyjny: Polska Press wraz z portalem i.pl