Od 2016 r. Narodowe Centrum Kultury systematycznie bada świętowanie 11 listopada analizując dynamikę zmian w obszarze wiedzy, emocji i postaw Polaków wobec rocznicy odzyskania niepodległości. Tegoroczne badanie skoncentrowane było na zagadnieniach podjętych w inicjalnej edycji, tj.: wiedzy Polaków na temat odzyskania niepodległości, sposobach celebrowania święta oraz stosunku Polaków do historii, obchodzenia świąt państwowych, patriotyzmu. Poniżej przedstawiono wybrane wyniki z komponentu ilościowego na tle danych z 2016 r., kiedy to respondentów zapytano o te same kwestie[1].Badanie zostało przeprowadzone w dniach 19.07-09.08.2019 r.[2]

Świętowanie Odzyskania Niepodległości

Zapytani o święta, które zasługują na szczególne upamiętnienie, Polacy najczęściej wymieniali Święto Niepodległości (18% - pierwsze wskazanie, 63% - wszystkie wskazania). W porównaniu z 2016 r. spadł odsetek wskazujących 11 listopada w pierwszej kolejność (o 7 p.p.) oraz ogólnie Polaków, dla których Święto Niepodległości zasługuje na szczególne upamiętnienie (o 10 p.p.).

Prawie połowa badanych (46%) deklaruje, że obchodzi święto 11 listopada, a równo połowa nie obchodzi go w jakiś szczególny sposób. Najczęściej praktykowane jest wywieszanie flagi państwowej (22%), udział w mszy (19%), uroczysty obiad w domu (13%) oraz uczestnictwo w uroczystościach publicznych organizowanych w miejscowości zamieszkania (11%). 

Wykres 1. Sposoby obchodzenia Święta Niepodległości.

Próba: Wszyscy badani, PBS 2019 n=1107, TNS 2016 n=1512.
Pytanie: Czy Pan(i) osobiście obchodzi Święto Niepodległości 11 listopada? *
*pytanie z możliwością wielokrotnego wyboru; respondenci mieli możliwość wyboru więcej niż jednego sposobu świętowania, odpowiedzi trudno powiedzieć oraz nie obchodzę tego święta w jakiś szczególny sposób wykluczały pozostałe odpowiedzi. 

Z przeprowadzonego badania wynika również, że najbardziej interesującymi dla respondentów formami świętowania rocznicy odzyskania niepodległości są te nakierowane na bezpośredni udział i aktywność uczestników, wydarzenia wielozmysłowe i relacjogenne: koncerty, festyny i widowiska (37%), rekonstrukcje historyczne (35%), wycieczki po miejscach pamięci (33%) oraz parady wojskowe (33%). Warto zaznaczyć, że w przypadku czterech sposób obchodzenia święta uzyskany wynik jest istotnie wyższy niż w 2016 r. Największy wzrost, o 8 p.p., odnotowały parady wojskowe. Wzrost o 7 p.p. uzyskały jarmarki, targi oraz sadzenie pamiątkowych drzew. Ostatnim sposobem świętowania, który odnotował wysoki wzrost są wydarzenia sportowe (np. biegi) – wzrost o 5 p.p. 

Wykres 2. Osobiste zainteresowanie sposobami obchodów Święta Niepodległości.

Próba: Wszyscy badani, PBS 2019 n=1107, TNS 2016 n=1512. 
Pytanie: Które sposoby obchodzenia Święta Niepodległości byłyby interesujące dla Pana(i) osobiście? *
*Konferencja, koncerty i inne imprezy w ważnych stolicach – wariant został dodany do badania w 2019 roku.

Tegoroczna edycja badania wskazuje również na rosnącą rolę lokalnych organizatorów obchodów Święta Niepodległości, nie tylko instytucjonalnych. Prawdopodobnie obserwujemy pierwsze efekty inicjatyw koordynowanych w ramach Programu „Niepodległa”[3]. Ustanowiony w 2017 r. ma na celu aktywnie włączać Polaków w świętowanie obchodów rocznicowych na wszystkich poziomach - od ogólnokrajowych po lokalne. 

Wykres 3. Atrakcyjność wydarzeń celebrujących Święto Niepodległości ze względu na organizatora.

Próba: Wszyscy badani, PBS 2019 n=1107, TNS 2016 n=1512. 
Pytanie:W obchody Święta Niepodległości angażują się różne instytucje i organizacje. Gdyby miał(a) Pan(i) wybrać wydarzenie ze względu na organizatora, to czyja propozycja byłaby dla Pana(i) najbardziej atrakcyjna. Proszę wskazać do 3 odpowiedzi.*
*Szkoła – została dodana do badania w 2019 roku.

W ocenie Polaków najbardziej atrakcyjną formę świętowania proponują władze lokalne (49%), instytucje kultury (35%) oraz władze centralne (31%). Co czwarty Polak (26%) wybrał stacje telewizyjne, a co piąty - szkoły (20%) oraz fundacje lub stowarzyszenia (19%). Jedna szósta wybrała kościół i koalicję lokalnych instytucji (po 16%). Najrzadziej wybierane były nieformalne grupy pasjonatów (14%) oraz samodzielna organizacja obchodów (5%). W odniesieniu do 2016 r. istotny wzrost odnotowały instytucje kultury (o 7 p.p.), fundacje lub stowarzyszenia (o 6 p.p.) oraz koalicje lokalnych instytucji (o 4 p.p.).

Wiedza o Święcie Niepodległości

Przemianom podlega również wiedza Polaków na temat historycznych i kulturowych aspektów odzyskania niepodległości. W porównaniu z 2016 r. wzrósł poziom wiedzy o roku uzyskania przez Polskę niepodległości (z 74% w 2016 r. do 78% w 2019 r.)[4], zwiększył się też osób deklarujących znajomość książek na ten temat. Na zbliżonym poziomie deklarowano znajomość filmów i seriali o tematyce niepodległościowej. Mniej osób deklaruje znajomość pieśni legionowych.

Wykres 4. Wiedza o roku odzyskania niepodległości przez Polskę.

Próba: Wszyscy badani; PBS 2019 n=1107, TNS 2016 n=1512, TNS OBOP 2014 n=1004. 
Brak danych za lata 2005-2015 – nie dokonywano pomiaru tego wskaźnika.
Pytanie: 11 listopada obchodzimy Święto Niepodległości. Czy może Pan(i) powiedzieć, kiedy nastąpiły wydarzenia, które upamiętniają to święto?

Pozytywnym zjawiskiem jest coraz lepsza rozpoznawalność postaci, które odegrały istotną rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości.Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn są to zauważalne wzrosty. Wśród osób deklarujących znajomość kobiet, które przyczyniły się do odzyskania niepodległości (10%) najczęściej wymienianą postacią jest Aleksandra Piłsudska – żona Józefa Piłsudskiego. Na drugiej pozycji ex aequo znalazły się Maria Dąbrowska i Eliza Orzeszkowa. Czwarte miejsce należy do Marii Skłodowskiej-Curie. To szczególnie ciekawy wynik z perspektywy obchodzonej przed rokiem 100. rocznicy uzyskania przez Polki praw wyborczych i podjętych w związku z tym działań edukacyjnych. Jako ojców niepodległości Polacy najczęściej wskazują: Józefa Piłsudskiego, Ignacego Paderewskiego, Ignacego Daszyńskiego i Romana Dmowskiego. 

[1]Pomiarów dokonanych w 2016 r. i w 2019 r. nie należy porównywać z pomiarami w 2017 r. i 2018 r. ze względu na inny czas realizacji sondażu i inaczej sformułowane pytanie. W pierwszym przypadku – w połowie roku, w drugim – tuż po święcie.

[2]Badanie zostało przeprowadzone przez firmę PBS Sp. z o.o. i objęło komponent ilościowy i jakościowy. Omawiane badanie ilościowe zrealizowano metodą CAPI (Computer Assisted Personal Interviewing) na reprezentatywnej (ze względu na płeć, wiek, wykształcenie, wielkość miejscowości i województwo), ogólnopolskiej próbie 1107 osób w wieku 15 lat i więcej.

[3]Wieloletni Program Rządowy Niepodległa na lata 2017–2022.

[4]Pomiarów dokonanych w 2016 r. i w 2019 r. nie należy porównywać z pomiarami w 2017 r. i 2018 r. ze względu na inny czas realizacji sondażu i inaczej sformułowane pytanie. W pierwszym przypadku – w połowie roku, w drugim – tuż po święcie.

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.