Opis: Najwyższa Izba Kontroli, po zbadaniu współdziałania wojewódzkich konserwatorów zabytków oraz jednostek samorządu terytorialnego, stwierdziła, że współpraca tych dwóch podmiotów jest niewystarczająca do realizacji zadań związanych z ochroną zabytków. W raporcie poruszono kwestie programów opieki nad zabytkami wpisanymi w samorządową politykę kulturalną oraz porozumień zawieranych między konserwatorami a samorządami, .

Język: polski

Zasięg: Polska

Słowa kluczowe: dziedzictwo kulturowe, ochrona zabytków, współpraca, JST, konserwator

O raporcie z Anną Kozioł, specjalistką ds. Zarządzania Dziedzictwem w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, rozmawiał Stanisław Krawczyk

Stanisław Krawczyk: Do kogo skierowany jest ten raport?

Anna Kozioł: Niewątpliwie nie do każdego, ponieważ jest skondensowany i jego lektura może być dość trudna. Jednak dla specjalistów i innych osób bliżej zainteresowanych ochroną zabytków raport stanowi publikację, do której zdecydowanie warto sięgnąć.

W samym tekście Najwyższa Izba Kontroli wskazuje kilka grup odbiorców, którymi są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, samorządy i wojewódzcy konserwatorzy zabytków. Dokument powinien być również cenny dla środowiska konserwatorskiego. Jest on szczególnie istotny ze względu na to, że możemy spodziewać się nowelizacji ustawy o ochronie zabytków oraz nowego Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (obecny kończy się w 2017 roku), a raporty NIK realizowane w priorytecie Zachowanie dziedzictwa narodowego, zasobów naturalnych i ładu przestrzennego dostarczają wielu istotnych danych i informacji, które mogą być wykorzystane  przy stawianiu diagnozy problemów systemu ochrony zabytków w Polsce.

O jakich problemach mówi to opracowanie? Dlaczego są one ważne?

Rozmawialiśmy wcześniej o raporcie Działania organizacji pozarządowych oraz samorządów w obszarze dziedzictwa kulturowego, który diagnozuje między innymi bariery w działalności samorządów lokalnych na rzecz dziedzictwa. Dokument NIK ukazuje konsekwencje występowania tych trudności: dowiadujemy się, jakich obowiązków nie wypełniają pracownicy i władze samorządowe. Efektem jest zły stan zachowania wielu zabytkowych obiektów, ale też brak wystarczających informacji na ich temat.

Chyba właśnie ten niedostatek informacji stanowi dziś najważniejsze wyzwanie. Trudno formułować diagnozy, dokonywać ocen i tworzyć politykę regulującą postępowanie z zabytkami, gdy mamy do dyspozycji niewiele źródeł danych. Rejestr zabytków funkcjonuje od 1928 roku, a my w 2016 roku nie wiemy, ile zabytków objętych tą formą ochrony jest w stanie zagrażającym bezpieczeństwu ludzi, a ile pozostaje w dobrej kondycji. Odpowiednie instytucje gromadzą dane terenowe na ten temat, ale nie mamy wystarczających zestawień statystycznych o zasięgu ogólnopolskim. NIK wskazuje również inny problem wynikający z braku systemu gromadzenia i przekazywania informacji: wojewódzcy konserwatorzy zabytków nie przekazują innym podmiotom (ministerstwu, władzom danego województwa) pełnych wiadomości o przyznanych dotacjach. W związku z tym jeden obiekt może otrzymywać środki z wielu różnych źródeł, a inny – nie otrzymywać ich wcale.

Raport do tego wszystkiego się odnosi i pokazuje przynajmniej część tej rzeczywistości. Wartościowe są również dane z innych publikacji NIK poświęcone kwestiom zachowywania dziedzictwa. Także w Narodowym Instytucie Dziedzictwa przygotowujemy raport o stanie zabytków – ukaże się on w 2017 roku.