Ustawienia i wyszukiwarka
Kondycja zawodowa i warunki pracy osób tworzących książki w Polsce
Raport „Kondycja zawodowa i warunki pracy osób tworzących książki w Polsce” opiera się na wynikach dwóch równolegle prowadzonych badań, zrealizowanych od czerwca do września 2025 roku.
Publikacja powstała w ramach projektu badawczego pt. „Badanie kondycji osób tworzących książki w Polsce”. Badanie zostało zrealizowane przez firmę includLab na zlecenie Instytutu Książki. Celem badania było sprawdzenie kondycji materialnej twórczyń i twórców książki w Polsce (osób, którym przysługują prawa autorskie z tytułu wykonywanej pracy, czyli pisarkom, tłumaczom i ilustratorkom).
Raport na zlecenie Instytutu Książki
Wśród najważniejszych zaobserwowanych i poruszanych zjawiskach pojawiły się:
- niepokojąca monopolizacja dystrybucji, prowadząca do eliminacji małych księgarń i wydawnictw z rynku,
- dumping cenowy związany z brakiem jednolitej ceny książki,
- „nadprodukcji” książek o niewielkiej wartości artystycznej oraz marginalizacja literatury ambitnej (której trudno się przebić i trafić na półki sieciowych księgarń),
- spadek roli krytyki literackiej (dominują krótkie notki promocyjne, rośnie rola influencerów),
- rosnąca rola sztucznej inteligencji, budząca obawy o rynek pracy twórczyń i twórców.
Z raportu wyłania się obraz sytuacji twórców i twórczyń, która przez ostatnie lata zdaje się pogarszać. We wprowadzeniu do raportu czytamy: Nie tylko są oni zepchnięci na margines przez dużych rynkowych graczy, słabo wynagradzani za pracę, ale także wyłączeni z dostępu do publicznego systemu opieki społecznej. Brak regulacji formalno-prawnych dla zawodów artystycznych sprawia, iż wiele profesji związanych z aktywnym uprawianiem literatury wymaga od twórców, aby utrzymać się na powierzchni życia społecznego, ciągłego stosowania różnego rodzaju strategii, wybiegów i zabiegów.
Przykładowe wyniki z raportu dotyczące sytuacji twórców i twórczyń:
- Dochody ok. 90% badanych z twórczości nie przekraczają minimalnego miesięcznego wynagrodzenia (2025: 4666 zł brutto/mies.)
- Jedynie 25% z nich utrzymuje się wyłącznie z pracy twórczej (pozostali łączą ją z etatem lub działalnością gospodarczą).
- Dochodzą duże nierówności – wysokie lub bardzo wysokie dochody osiąga 10% badanych, zarobki większości twórców i twórczyń kształtują się na poziomie minimalnej płacy krajowej.
- Aż 72% respondentów w badaniu sondażowym nie posiada oszczędności w dobrowolnych systemach emerytalnych – 25% respondentów w badaniu jakościowym i 15% w badaniu sondażowym nie ma w ogóle dostępu do świadczeń społecznych.
Metodologia:
- Pierwsze badanie: charakter ilościowy, przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego wśród twórców i twórczyń (N=663).
- Drugie badanie: charakter jakościowy, przeprowadzone metodą indywidualnego wywiadu pogłębionego wśród pisarek, ilustratorów i tłumaczek (N=75).
