Pakiet ten towarzyszy przyjęciu przez Unię Europejską propozycji wieloletnich ram finansowych dla tego samego okresu – Komisja Europejska określiła, że polityka spójności powinna pozostać podstawowym elementem następnego pakietu finansowego, ponadto jest ona kluczowa dla realizacji projektu „Europa 2020”. Proponowany budżet na lata 2014 – 2020 wynosi łącznie 376 mld Euro. Myśl przewodnia dokumentu to: Europa powinna powrócić do takiej strategii ekonomicznej, która zapewni zrównoważony rozwój, co wymaga wprowadzenia wielu zmian – konsolidacji budżetu, reform strukturalnych i inwestycji przyjaznych środowisku oraz wzmocnienia współpracy między różnymi sektorami gospodarki. Działania prowadzone w ramach polityki spójności na lata 2014 – 2020 opierają się na funduszach: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Fundusz Spójności (FS), Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFROW), Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR).

Kultura i przemysły kreatywne również zostały uwzględnione w polityce spójności Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Tym zagadnieniom poświęcony jest także osobny projekt – „Creative Europe 2014 -2020 ” (2). W obydwu dokumentach podkreślony jest potencjał ekonomiczny sektora kultury i przemysłów kreatywnych. W ciągu ostatnich lat olbrzymie nakłady finansowe zostały wyłożone na te dwie dziedziny, co przyniosło wymierne efekty – zanotowały one większy współczynnik wzrostu niż inne sektory. W dokumentach omówione zostały również mechanizmy ochrony dziedzictwa i europejskiej różnorodności kulturowej. Działania na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego mają być finansowe ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Ma być ono chronione zarówno na obszarach wiejskich jak i miejskich – szczególny nacisk ma być położony na ochronę dziedzictwa w kontekście rozwoju miast.

Istotną rolę w działaniach na rzecz kultury odgrywa Europejski Fundusz Społeczny. Środki pozyskane z niego mają zostać wyłożone na:

• integrację społeczności marginalnych, takich jak Romowie
• opiekę nad społecznościami marginalnymi i ich edukację
• działania przeciw dyskryminacji na tle płciowym i etnicznym

Eksperci europejscy uważają, że środki z Europejskiego Funduszu Społecznego powinny być również przeznaczone na propozycje zawarte w dokumencie „Creative Europe” – szczególnie na promowanie międzynarodowych inicjatyw i sektora kreatywnego. Inwestycje w kulturę powinny również obejmować badania, innowacje i poszerzanie kompetencji osób związanych z tym sektorem.

Sytuację i wyzwania stojące przed sektorem kultury i przemysłów kreatywnych szczegółowo omawia dokument „Creative Europe 2014 – 2020”. Oprócz podkreślenia potencjału drzemiącego w tej sferze, wymienione zostały problemy stojące na drodze do pełnego rozwoju:

• Podzielony rynek – przestrzeń kulturowa podzielona jest według języków, co stanowi ogromną barierę dla artystów w przedostaniu się ze swoją twórczością do innych krajów
• Cyfrowa zmiana – w sposobie dystrybucji i konsumpcji, publiczność może dzięki temu brać aktywny udział, a nie jak do tej pory pełnić rolę pasywnego obserwatora
• Dostępność do finansów – chociaż istnieją znaczące środki, które można przeznaczyć na kulturę, dostęp do nich jest często ograniczony i utrudniony
• Brak danych, dlatego trudno porównywać i precyzować problemy, budować prawa oparte na dowodach.

W latach 2014-2020 mają być podjęte działania, które umożliwią wyeliminowanie opisanych wyżej zjawisk:

• Pomaganie artystom w budowaniu karier międzynarodowych, promowanie ich, wspieranie międzynarodowego przepływu pracy
• Nowe spojrzenie na rozwój widowni
• Budowanie nowych kanałów przepływu wiedzy
• Upraszczanie procedur i ułatwianie dostępu do środków finansowych
• Wspieranie projektów badawczych i zbierania danych.

Ponadto jako nadrzędne cele polityki kulturalnej Europy na lata 2014 – 2020 wyznaczono:

• Ochronę i promocję różnorodności kulturowej i językowej Europy
• Wzmacnianie kompetencji sektorów kultury i kreatywnych, by promować mądry, zrównoważony rozwój
• Wspieranie operatorów kultury w budowaniu nowych umiejętności.

Program polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2014-2020 przyznaje polityce kulturalnej istotne miejsce, jednak przyjęta koncepcja może sprawiać wrażenie zbyt jednowymiarowej. Dostrzeżenie potencjału ekonomicznego w kulturze i przemysłach kreatywnych stanowi ogromny krok naprzód. Z drugiej strony w obydwu omówionych dokumentach mało miejsca poświęca się na mechanizmy ochrony dziedzictwa kulturowego. Niepokój może wzbudzać to, że ochrona dziedzictwa wymieniona jest w jednym zdaniu z ochroną przyrody i krajobrazu – może to sprawiać wrażenie marginalizacji problemu. Wydaje się, że istotne wyzwanie stanowi również ochrona dziedzictwa w starciu z rozwojem i rozbudową miast – przede wszystkim, czy proponowane mechanizmy ochrony okażą się skuteczne.

(1) http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/regulation/pdf/2014/proposals/regulation2014_leaflet_pl.pdf

(2) http://ec.europa.eu/culture/creative-europe/

Foto: waldopics, Flickr, na zasadach licencji CC BY (2.0)