W dniach 19-20 listopada 2020 r. odbyła się konferencja naukowa Badania w sektorze kultury. Przyszłość i zmiana, organizowana przez Instytut Kultury Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwszego dnia konferencji Narodowe Centrum Kultury zaprosiło uczestników na panel dyskusyjny Kultura studencka. Czy na tej planecie jest życie? Kondycja współczesnej kultury studenckiej w Polsce, perspektywa badawcza. 

W spotkaniu wzięli udział badacze, specjaliści z zakresu socjologii kultury, reprezentanci czołowych ośrodków akademickich: dr. hab. Jan Pomorski, prof. ucz. (UMCS w Lublinie), prof. dr. hab. Tomasz Szlendak (UMK w Toruniu), a także dr Marcin Zarzecki oraz mgr Agata Rozalska (UKSW w Warszawie). Moderatorem dyskusji był dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. ucz., dyrektor NCK.

Punktem wyjścia był raport dotyczący współczesnej kultury studenckiej, przygotowany na podstawie badań zrealizowanych przez Fundację Akademickiego Centrum Kultury UMCS Chatka Żaka w Lublinie we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

Wychodząc od diagnozy przedstawionej w raporcie, w trakcie dyskusji paneliści rozmawiali o definicji i kondycji współczesnej kultury studenckiej, starając się odpowiedzieć na pytania: Jak dziś rozumieć to pojęcie? Jakie wyzwania stoją przed kulturą studencką? Jaki są perspektywy jej rozwoj? Wyraźnie wybrzmiała przy tym trudność z samym zdefiniowaniem kultury studenckiej: w dzisiejszych czasach mamy raczej do czynienia z wielonurtowością, z rozbiciem jednorodnej i zwartej kultury studenckiej na całe mnóstwo niewielkich „nanokulturek”. Jak obrazowo mówił w trakcie debaty Tomasz Szlendak, gdyby ekipa Star Trek Discovery przyleciała na planetę „studia”, to nie widziałaby jednej kultury studenckiej. Raczej widziałaby wyspę Nowa Gwinea, na której jest 850 kultur i 850 różnych języków. To skutek głębszych przemian – zaniku jednoznacznej tożsamości „studenta”, ale także coraz szerszego spektrum możliwych wyborów kulturalnych.

Jaka w tej sytuacji powinna być rola kultury studenckiej i jej organizatorów – akademickich centrów kultury? Dyskutanci wskazywali wiele możliwości. Może pełnić funkcję formacyjną: przygotowywać studentów do uczestnictwa w kulturze, poszerzać ich horyzonty, pomagać wychodzić z baniek informacyjnych, w których dzisiaj żyjemy. Może być przestrzenią wolności i eksperymentu, nieskrępowaną wymogami rynku. Może wypracowywać nowe rozwiązania w dziedzinie kultury cyfrowej i w ten sposób budować wymianę między uniwersytetami i ich otoczeniem społecznym. Może stać się przestrzenią spotkania, sieciowania, widzenia się nawzajem, przeciwdziałając złym skutkom rozdrobnienia partykularnych kultur grupowych. Może także w końcu być miejscem, w którym budowana będzie wspólnotowość, na przekór tendencji do indywidualizacji działalności kulturalnej.

Kultura studencka, jakakolwiek by ona była, czerpie siłę z bogatej tradycji uniwersyteckiej, w którą się wpisuje. Jeśli będzie miała możliwości, by w pełni realizować swój potencjał (a do tego niezbędne są odpowiednie rozwiązania prawne, ale także rozwinięcie praktyk sieciowania), jej wkład w formowanie młodych Polaków może być nie do przecenienia.

Jak podsumował dyrektor NCK, prof. Rafał Wiśniewski, w trakcie debaty udało się przekroczyć fatalizm i znaleźć punkty wspólne: dobre praktyki, szukanie tego, co nas łączy i wsłuchiwanie się w potrzeby tych, którzy tworzą kulturę i uczestniczą w niej – szczególnie studentów.