Data publikacji:
Średni czas czytania 5 minut
drukuj
W 1994 roku amerykański programista Ward Cunningham stworzył aplikację internetową, która ułatwiała edytowanie stron WWW. Pomysł był bardzo prosty – specjalny skrypt umożliwiał użytkownikowi natychmiastowe edytowanie oglądanej strony.

Alek Tarkowski

W 1994 roku amerykański programista Ward Cunningham stworzył aplikację internetową, która ułatwiała edytowanie stron WWW. Pomysł był bardzo prosty – specjalny skrypt umożliwiał użytkownikowi natychmiastowe edytowanie oglądanej strony. Cunningham nazwał stronę WikiWikiWeb – pamiętając z wizyty na Hawajach, że „wiki” znaczy szybko. Strona rzeczywiście pozwalała na szybką edycję – bez konieczności znajomości konwencji specjalistycznego języka skryptowego HTML, łączenia się z serwerem czy oczekiwania na akceptację zmian przez moderatora.
Mechanizm wiki w następnych latach zaczął być coraz bardziej popularny jako narzędzie pracy grupowej online. Początkowo korzystali z niego jednak niemal wyłącznie informatycy. Prosty i łatwy w użyciu z ich perspektywy mechanizm pozostawał ezoteryczny dla przeciętnego użytkownika.
Przełomem było założenie Wikipedii – internetowej encyklopedii tworzonej w oparciu o mechanizm wiki. Twórcy Wikipedii, Larry Sanger i Jimmy Wales, zaczęli w marcu 2000 roku od tworzenia „zwykłej” sieciowej encyklopedii. Nupedia powstawała w tradycyjnym modelu opartym na pracy zatrudnionych ekspertów i formalnym procesie redakcyjnym. Przez pół roku redakcja Nupedii stworzyła dwa pełne artykuły. W styczniu 2001 roku Sanger zaproponował, by stworzyć wiki-encyklopedię, która miała służyć jako „notatnik” dla twórców Nupedii (nad którą prace zaprzestano, po kolejnych dwóch dodanych artykułach, pod koniec 2001 roku). Do końca roku istniało 20 000 artykułów w 18 wersjach językowych. Ważnym elementem, uzupełniającym techniczną otwartość zagwarantowaną przez mechanizm wiki, było objęcie encyklopedii wolną licencją prawnoautorską GNU Free Documentation License. W ten sposób zapewniono również otwartość w sensie prawnym, a treści Wikipedii stały się dobrem wspólnym.
Dzisiaj Wikipedia liczy ponad 12 milionów artykułów w ponad 230 wersjach językowych. Założona we wrześniu 2001 roku polska Wikipedia liczy prawie 600 000 haseł i jest jedną z największych na świecie. A przy tym należy do najpopularniejszych w Polsce stron, odwiedza ją miesięcznie ponad 6 milionów osób.
Wikipedia jest dziś powszechnie rozpoznawalną marką – jej nazwa jest jednak trochę myląca. Bowiem ważniejsze od szybkości edycji są otwartość treści oraz wypracowany zbiorowy model jej edycji. W Polsce istnieje kilkanaście tysięcy Wikipedystów, w tym około 2 tysięcy osób aktywnie i stale edytujących encyklopedię. Wikipedyści wypracowali przy tym model skutecznej wspólnej pracy, redakcji i administracji całkiem odmienny od hierarchicznego sposobu tworzenia tradycyjnych encyklopedii – a będący wzorowym przykładem tego, co Yochai Benkler nazywa współpracą partnerską w oparciu o dobro wspólne.
Na przykładzie Wikipedii widać wiele cech charakterystycznych współczesnej kultury: zdolność nowych technologii do integrowania osób niezależnie od barier geograficznych; zdolność amatorów do tworzenia treści na profesjonalnym poziomie; oraz stworzoną przez internet możliwość swobodnego dzielenia się twórczością z innymi. Równocześnie dominująca coraz bardziej w wynikach wyszukiwarek Wikipedia jest dowodem na skłonność do centralizacji źródeł informacji w sieci – wbrew powtarzanym często teoriom o rozproszonym charakterze Sieci. Wreszcie widać, że emancypacyjny potencjał sieci jest bardzo nierówno wykorzystywany – przez marginalną grupę twórców, tworzących dla masy odbiorców. Ci zdają się nie zauważać, że na każdej stronie Wikipedii istnieje przycisk „edytuj”.