Definicja legalna:

Darowizna to forma umowy cywilnoprawnej, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna może być dokonana zarówno przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Przedmiotem darowizny mogą być nieruchomości i rzeczy ruchome, pieniądze, a także prawa majątkowe. Darowizny nie stanowi bezpłatne świadczenie usługi, natomiast stanowi ją jej efekt.

Umiejscowienie w systemie prawa: prawo cywilne

Aktualny stan prawny:

Regulacje dotyczące umowy darowizny zawarte są w art. 888 – 902 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z póz. zm.). Kwestie dotyczące ulg podatkowych przysługujących osobom fizycznym z tytułu darowizn dokonywanych na rzecz organizacji pozarządowych reguluje art. 26 ust.1 pkt. 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000, Nr 14, poz. 176 z póz zm.). Natomiast wysokość ulg podatkowych przysługujących osobom prawnym z tego samego tytułu reguluje art. 26 ust.1 pkt. 9 ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz. U. 2000, Nr 54, poz.654 z póz. zm.).

Opis:

Darowizna jako umowa dwustronna

Darowizna nie jest jednostronnym oświadczeniem woli, lecz umową dwustronną, w związku z powyższym nie istnieje możliwość obdarowania kogokolwiek wbrew jego woli. Jeśli więc np. przedsiębiorca chciałby przekazać na rzecz organizacji rzecz zużytą lub wymagającą wysokich kosztów eksploatacji, wówczas organizacja może odmówić jej przyjęcia.

Forma umowy darowizny

Umowa darowizny może zostać zawarta w formie umowy cywilnoprawnej lub w formie aktu notarialnego. W drugim z wymienionych przypadków jest ona obciążona podatkiem, do pobrania którego zobowiązany jest notariusz sporządzający akt. Jeśli przedmiotem darowizny są towary lub usługi opodatkowane podatkiem od towarów i usług, przez kwotę darowizny rozumie się wartość towaru uwzględniającą również należy podatek obrotowy.

Wartość darowizny

Wartość darowizny określa się na podstawie cen rynkowych stosownych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.

Ulga podatkowa

Osoba fizyczna, która dokonała darowizny na rzecz organizacji, o której mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (organizacji pozarządowej), w związku z prowadzoną przez nią działalnością pożytku publicznego lub z przeznaczeniem na cele kultu religijnego, od dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania może odliczyć wartość darowizny, nieprzekraczającą 6% tego dochodu. Odliczenie to dokonywane jest w rocznym zeznaniu podatkowym. W przypadku osobo prawnych limit możliwego odliczenia wynosi 10% dochodu. Co istotne, odliczenia można dokonać w związku z darowizną dokonaną na rzecz wszystkich organizacji pozarządowych, a nie tylko organizacji posiadających status organizacji pożytku publicznego.

Instytucje/punkty informacyjne: www.ngo.pl, www.pozytek.gov.pl, www.isp.org.pl/kompas

Rozwój sytuacji społeczno-prawnej po 1989 roku:

W związku z wprowadzeniem w 2003 roku odpisu 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego, Ministerstwo Finansów planowało znacznie ograniczyć obowiązujące ulgi podatkowe dla osób dokonujących darowizn na rzecz organizacji pozarządowych. W 2004 roku zmniejszono z 15% do 10% limit odliczeń od dochodu darowizn, dokonywanych przez osoby prawne, natomiast osoby fizyczne mogły odliczyć darowizny do wysokości jedynie 350 złotych (obowiązujący limit procentowy zastąpiono limitem kwotowym). Jednak dzięki staraniom Rady Działalności Pożytku Publicznego, od 2005 roku maksymalne odliczenie dla podatnika będącego osobą fizyczną wynosi 6% dochodu.

Statystyka:

W 2010 roku 54% Polaków przekazało pieniądze lub dary rzeczowe na rzecz organizacji lub inicjatyw społecznych. Nie oznacza to jednak, że tyle osób regularnie wspiera inicjatywy obywatelskie – w większości bowiem jest to działanie jednorazowe. Szczegółowa analiza pokazuje, że ponad połowa osób wspierających materialnie organizacje przekazała pieniądze tylko raz – podczas finału WOŚP. Oznacza to, iż polska filantropia jest akcyjna.

Bibliografia:

● ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z póz. zm.)

● ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000, Nr 14, poz. 176 z póz zm.).

● ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz. U. 2000, Nr 54, poz.654 z póz. zm.)

● Opinia w sprawie proponowanych przez Ministerstwo Finansów zmian w zakresie i wysokości ulg podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych związanych ze wspieraniem organizacji pozarządowych działających w sferze pożytku publicznego, Spółka doradztwa podatkowego – Ożóg, Stolarek, Wolniewicz i Wspólnicy sp. z. o.o., Warszawa 19 lipca 2004

● M. Arczewska: Nie tylko jedna ustawa. Prawo o organizacjach pozarządowych, Wydanie drugie, poszerzone i uaktualnione, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009

● D. Głażewska (red.): Finanse w organizacji pozarządowej, Wiedza i Doświadczenie moduł 4, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa 2006

● J. Przewłocka: Zaangażowanie społeczne Polaków w 2010: wolontariat, filantropia, 1%. Raport z badań, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2011

Autorka: dr Magdalena Arczewska

Doktor socjologii, prawnik; adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego (od 2008), ekspert Instytutu Spraw Publicznych (od 2003), ekspert International Center for Not-for-Profit Law (ICNL) (od 2010), przewodnicząca Zespołu ekspertów do spraw opracowania standardów współpracy międzysektorowej, powołanego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej (2010), przewodnicząca Zespołu ekspertów ds. opracowania długofalowej polityki w zakresie rozwoju wolontariatu w Polsce, powołanego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej (2011), ekspert Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w zakresie oceny merytorycznej wniosków składanych w ramach Rządowego Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (od 2005), członek Komitetu Generalnego Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Nieletnich i Rodzinnych, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego oraz European Cooperation Centre; laureatka I nagrody w X jubileuszowym konkursie Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych na najlepsze prace doktorskie w dziedzinie problemów pracy i polityki społecznej (2007). Specjalizuje się w tematyce dotyczącej polityki rodzinnej oraz współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi, autorka i współautorka kilkudziesięciu publikacji o tej tematyce.