Umiejscowienie w systemie prawnym 

Prawo Unii

Rozwój zagadnienia w świecie i w kraju

Dyrektywy, jako akty wydawane przez instytucje wspólnotowe, zostały przewidziane już w Traktacie paryskim ustanawiającym Europejską Wspólnotę Węgla i Stali 1952 r., a następnie w Traktatach rzymskich ustanawiających Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 1957 r., natomiast podlega ona dynamicznej wykładni Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który rozwinął koncepcję bezpośredniego i pośredniego skutku dyrektyw oraz odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za brak implementacji dyrektywy.

Opis

Dyrektywa jest rodzajem aktu instytucji Unii wywołującym skutki prawne określone w art. 288 TFUE. Może ona być zarówno aktem ustawodawczym, jak i delegowanym lub wykonawczym. Dyrektywy są aktami wydawanymi przez Parlament Europejski i Radę, Radę oraz Komisję. Dyrektywy są kierowane do państw członkowskich, które wiążą co do celu. Dyrektywy wymagają implementacji w prawie krajowym i w tym celu wyznaczają państwom członkowskim odpowiedni termin. Aby jednostka (osoba fizyczna lub prawna) uzyskała prawa i obowiązki przewidziane w dyrektywie konieczne jest ich wprowadzenie do prawa krajowego.
Jeśli jednak dyrektywa nie zostanie implementowana lub zostanie implementowana nieprawidłowo, wówczas jednostka, po upływie terminu implementacji, może powołać się bezpośrednio na prawa wynikające dla niej z dyrektywy przeciwko państwu przed sądem krajowym. Jest to możliwe wówczas, gdy norma nadająca prawa jednostkom spełnia warunki bezpośredniej skuteczności, czyli jest jasna precyzyjna i bezwarunkowa. Ponieważ dyrektywa wiąże jedynie państwo, nie może ona tworzyć obowiązków dla jednostek i dlatego nie może być powoływana bezpośrednio przeciwko jednostkom.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, organy państwa są zobowiązane do interpretacji prawa krajowego w zgodzie z celem i treścią dyrektywy. Dotyczy to nie tylko aktów wydanych w celu implementacji dyrektywy, ale również prawa w stosunku do niej wcześniejszego i późniejszego.
Naruszenie przez państwo członkowskie obowiązków wynikających z dyrektywy może skutkować wynikającą z prawa wspólnotowego odpowiedzialnością za szkody wyrządzone jednostce w skutek tego naruszenia. Odpowiedzialność państwa powstaje zawsze, gdy celem dyrektywy jest nadanie praw jednostkom, prawa te można określić na podstawie treści dyrektywy i istnieje związek przyczynowy między brakiem implementacji a szkodą poniesioną przez jednostkę.
Dyrektywy kierowane do wszystkich państw członkowskich podlegają obowiązkowej publikacji (we wszystkich językach oficjalnych UE) w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (seria L). Wersja elektroniczna Dziennika Urzędowego UE jest dostępna na stronie internetowej www.eur-lex.eu. Jeśli w dyrektywie nie przewidziano inaczej, wchodzi ona w życie 14 dni od publikacji.
W praktyce dyrektywy są często stosowanym instrumentem harmonizacji prawa, zwłaszcza w obszarze rynku wewnętrznego w takich dziedzinach jak swobodny przepływ osób, swobodny przepływ usług czy swobodny przepływ towarów.

Aktualny stan prawny

Art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Przykłady zastosowań

Dyrektywa Rady 94/5/WE z dnia 14 lutego 1994 r. uzupełniająca wspólny system podatku od wartości dodanej i zmieniająca dyrektywę 77/388/EWG – przepisy szczególne dotyczące towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków, Dz.U. L 60 z 3.3.1994, str. 16; Dyrektywa Rady z dnia 3 października 1989 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich, dotyczących wykonywania telewizyjnej działalności transmisyjnej, Dz.U. L 298 z 17.10.1989, str. 23; Dyrektywa Rady 93/7/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium Państwa Członkowskiego, Dz.U. L 74 z 27.3.1993, str. 74.

Bibliografia
D. Chalmers, G. Davies, G. Monti, European Union Law, Cambridge 2010
M. Kenig-Witkowska, (red.) Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, Warszawa 2011
J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2010

Autor: Izabela Skomerska-Muchowska

Doktor nauk prawnych Izabela Skomerska-Muchowska, specjalista w dziedzinie prawa europejskiego i międzynarodowego publicznego, adiunkt w Katedrze Europejskiego Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.