Umiejscowienie w systemie prawa

Prawo cywilne

Aktualny stan prawny

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.), określana dalej w skrócie jako „pr. aut.”.

Opis

Treść art. 16 pr. aut. wskazuje, że autorskie prawa osobiste chronią pewnego rodzaju niematerialną więź intelektualną (węzeł uczuciowy) łączącą twórcę z jego utworem. Prawa te nie wygasają (są bezterminowe), w odróżnieniu od autorskich praw majątkowych, których okres ochrony upływa zasadniczo po 70 latach od śmierci twórcy (zob. – Czas ochrony autorskich praw majątkowych). Autorskich praw osobistych nie można się zrzec, są one także niezbywalne, co oznacza, że twórca nie może przenieść ich na inny podmiot, np. na podstawie umowy. W literaturze prawniczej przyjmuje się jednak, że twórca może zezwolić osobie trzeciej na wykonywanie tych praw (np. na pewne formy modyfikacji utworu lub decydowanie o sposobie oznaczenia dzieła imieniem i nazwiskiem autora) bez ich jednoczesnego przenoszenia na inny podmiot.

Wykonywanie autorskich praw osobistych

Twórca może osobiście wykonywać autorskie prawa osobiste. Po śmieci autora prawa te mogą – zgodnie z przepisem art. 78 ust. 2-4 pr. aut. – wykonywać: małżonek zmarłego, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, o ochronę autorskich praw osobistych może wystąpić również stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

Cywilnoprawna ochrona autorskich praw osobistych

W świetle przepisu art. 78 ust. 1 pr. aut. twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania.
W razie dokonanego już naruszenia autorskich praw osobistych, twórca może żądać:

• zaniechania tego działania,
• dopełnienia przez osobę, która dopuściła się naruszenia, czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie,
• przyznania twórcy przez sąd odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (jeśli naruszenie było zawinione),
• zobowiązania sprawcy naruszenia, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny (jeśli naruszenie było zawinione).

Odpowiedzialność karna za naruszenie autorskich praw osobistych

Zgodnie z przepisem art. 115 pr. aut., kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu podlega:

• grzywnie,
• karze ograniczenia wolności albo
• karze pozbawienia wolności do lat 3.

Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, ewentualnie publicznie zniekształca taki utwór.

Instytucje/punkty informacyjne

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
tel. (22) 42 10 100

Bibliografia

- Barta J., Błeszyński J., Czajkowska-Dąbrowska M., Grzeszak T., Grzybowski S., Kępiński M., Markiewicz R., Nowicka A., Poźniak-Niedzielska M., Preussner-Zamorska J., Traple E., Wojciechowska A., Wojnicka E., System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, tom 13, red. J. Barta, Warszawa 2007
- Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne – Komentarz, wydanie V, Wolters Kluwer 2011
- Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, wydanie II, Wolters Kluwer, Warszawa 2010
- Niżankowska A., Prawo do integralności utworu, Wolters Kluwer, Warszawa 2007

Autor : Andrzej Matlak

Prof. dr hab. Andrzej Matlak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; specjalista z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych oraz prawa mediów. W 1991 r. ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową w Katedrze Prawa Autorskiego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (obecna nazwa: Instytut Prawa Własności Intelektualnej) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył Studium Podyplomowe Prawa Autorskiego, Wydawniczego i Prasowego oraz aplikację sądową. W 1997 r. obronił na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego rozprawę doktorską, w 2003 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego , a w 2011 tytuł profesora nauk prawnych. Od 1998 r. jest członkiem Komisji Prawa Autorskiego. Pełni funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Prace z Prawa Własności Intelektualnej”, wydawanego w ramach Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem ponad 50-ciu publikacji z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa mediów oraz prawa cywilnego.