Natura świata / Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki
Podobnie jak w sztuce oratorskiej, muzyka często wypowiada się niejako między dźwiękami. Takich głosów można szukać we wrażliwych melodycznie i oszczędnych w środkach utworach Wałentyna Silwestrowa (Intermezzo), Pēterisa Vasksa (Plainscapes) i Henryka Mikołaja Góreckiego (Kołysanki i tańce op. 47). Z kolei Conversio Erkki-Svena Tüüra i Tempo di valse z Musica ricercata Györgya Ligetiego to przykłady przewrotnego podejścia do formy. Muzyka nowa zaś – Up Dariusza Przybylskiego i Aria Justė Janulytė – ponownie koncentruje się na samym dźwięku. Dodatkowo, między tymi dziełami zabrzmią improwizowane intermezza.
Kup bilety!
Program
Dariusz Przybylski
Up na skrzypce op. 87
Pēteris Vasks
Plainscapes
aranżacja na akordeon i skrzypce: Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki
intermezzo/ IMPROWIZACJA
György Ligeti
Musica ricercata IV (Tempo di valse)
aranżacja na akordeon: Iwo Jedynecki
Henryk Mikołaj Górecki
Kołysanka (op. 76) nr 1 i nr 4
aranżacja na akordeon i skrzypce: Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki
Valentin Silvestrov
Intermezzo
Aranżacja na akordeon i skrzypce: Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki
Erkki-Sven Tüür
Conversio
aranżacja na akordeon i skrzypce: Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki
intermezzo / IMPROWIZACJA
Justė Janulytė
Aria
aranżacja na akordeon i wiolonczelę: Justė Janulytė
Henryk Mikołaj Górecki
Kołysanka (op. 76) nr 2
aranżacja na akordeon i skrzypce: Karolina Mikołajczyk i Iwo Jedynecki
Co tak pulsuje –
słuch.
Czyje ucho pulsuje słuchaniem
komu to jest
co pulsuje i słucha
komu jest
to łapczywe słuchanie.
Ucho nieba
przy uchu ziemi
nasłuch kosmiczny
zastawia ciszę.*
Podobnie jak w sztuce oratorskiej, muzyka często wypowiada się niejako między dźwiękami. Pomiędzy gotowymi, skończonymi utworami pozostaje chwila na wytchnienie i zastanowienie, którą dawniej zagospodarowywano przerywnikami muzycznymi, intermezzami.
Program skonstruowany został jednak w oparciu o mocne fundamenty. Selektywność brzmienia, wrażliwość melodyczna, prostota – tak określić można twórczość Wałentyna Silwestrowa, Pēterisa Vasksa i Henryka Mikołaja Góreckiego. Ażurowe Intermezzo pierwszego z nich, powstałe w 2004 roku, nawiązuje do harmonii ery klasyczno-romantycznej. Rozpoznawalne dla autora Cichych pieśni nieoczywiste współbrzmienia i zawieszanie frazy zestawione zostały z prostą, ale poruszającą, melancholijną melodią, roztaczającą aurę tęsknoty za domem. Podobnie odczytać można Plainscapes Vasksa – trzyczęściowy, medytacyjny utwór, skomponowany w 2002 roku. Jak mówi łotewski kompozytor:
Głównym źródłem inspiracji jest dla mnie przyroda mojej ojczyzny i bogate dziedzictwo naszego folkloru: wszystkie moje utwory zostały skomponowane w Łotwie, wśród radości i smutku moich rodaków.**
Kołysanki i tańce Henryka Mikołaja Góreckiego z 1982 roku dedykowane zostały jego synowi, Mikołajowi Piotrowi. Należące do tego zbioru Kołysanki to utwory oparte na repetytywnych schematach, na tle których wybrzmiewają proste, delikatne melodie, nawiązujące do polskiego folkloru. Op. 47 doskonale reprezentuje kierunek twórczy, który Górecki objął około 1980 roku. Dominowały w nim nawiązania do ludowości i duchowości, a wielkie formy instrumentalne ustąpiły mniejszym dziełom.
Conversio Erkki-Svena Tüüra z 1994 roku wyróżnia się na tym tle celowym rozbiciem repetytywnej struktury w dysonujący chaos. Utwór powstał w ważnym momencie drogi życiowej estońskiego kompozytora-autodydakty – niedługo po tym, jak z lidera zespołu In Spe, grającego rock progresywny, doszedł do zaszczytów czołowego twórcy muzyki nowej w swojej ojczyźnie. Choć Conversio rozpoczyna się niewinnie, to szybko następuje zmiana tego nastroju, a niepokojące napięcie utrzymuje się do ostatnich dźwięków. Podobne zaskoczenia formalne usłyszeć można w Musica ricercata Györgya Ligetiego, utworze z 1953 roku, który należy już do kanonu najnowszej twórczości kameralnej. W czwartym ustępie cyklu, Tempo di valse, repetytywność powraca jako podstawowa tkanka materii dzieła. Część ta dowodzi też przewrotności kompozytora, który pozwolił wykonawcom swobodnie interpretować oznaczenia tempa, chcąc w ten sposób oddać brzmienie katarynki.
W ostatnich latach muzyka nowa odchodzi jednak od modelu wypracowanego przez poprzednie generacje twórców. Up na skrzypce solo op. 87 Dariusza Przybylskiego, utwór skomponowany w 2015 roku, reprezentuje bardziej ekspresyjną stylistykę. Repetytywność fraz i subtelna praca przetworzeniowa zdają się podążać za bardzo precyzyjnie naszkicowaną dramaturgią, doskonale utrzymującą napięcie.
Z kolei Aria Justė Janulytė oscyluje stylistycznie między spektralizmem i minimalizmem. Utwór, powstały w 2008 roku, stanowi świetną wizytówkę twórczości litewskiej kompozytorki – przeszywającej monochromatycznymi plamami dźwięków, ale też ostrymi dysonansami. Jak mówi o niej sama Janulytė:
Refleksja nad muzyką z perspektywy psychologii to szalenie interesujący temat. Ważne jest także spojrzenie na muzykę jako autoterapię i odkrywanie siebie. Gdy pracuję nad utworem, wyraźnie czuję granice, których nie mogę przekroczyć, nie mogę też […] pozbyć się dziwnej fobii pauz i atakowania dźwiękiem.***
W duchu tych słów, inspirowanych „fobią pauz”, między utworami programu zabrzmią intermezza – improwizacje Karoliny Mikołajczyk i Iwo Jedyneckiego. Towarzyszyć im będzie także poezja Urszuli Kozioł, przedstawiona przez Polę Błasik i Annę Grycewicz, w wizji reżyserskiej Tomasza Cyza, który zadaje następujące pytania:
Czy coraz to większe skomplikowanie naszej codzienności nie odsuwa naszej uwagi od tego, co naprawdę istotne? Czy pęd ku nieprzerwanemu rozwojowi w każdej dziedzinie życia rzeczywiście służy temu, co dla człowieka najlepsze? A może to, co prostsze, powtarzalne, ale bliższe naturze, może poruszyć nas głębiej?
Sama muzyka zaś, niezmiennie, mówi między dźwiękami.
Jan Lech
* Urszula Kozioł, Czaty (fragment), w: tejże, Lista obecności, Warszawa 1967.
** David Smith, Pēteris Vasks. Interview, tłum. Jan Lech, 18 IV 2019, Presto Music, https://www.prestomusic.com/classical/articles/2543--interview-p-teris-vasks (dostęp: 21.08.2025).
*** Jurij Dobriakov, Interview. Justė Janulytė: Composing Visual Metaphors, tłum. Jan Lech, Lithuanian Music Link, nr 15, X 2007–III 2008, Music Information Centre Lithuania, https://www.mic.lt/en/discourses/lithuanian-music-link/no-15-october-2007-march-2008/interview-juste-janulyte-composing-visual-metaphors (dostęp: 21.08.2025).
Wykonawcy
Duo Karolina Mikołajczyk & Iwo Jedynecki – skrzypce / akordeon
Pola Błasik – aktorka
Anna Grycewicz – aktorka
Tomasz Cyz – reżyseria / koncepcja reżyserska
Karolina Bramowicz – scenografia
Duo Karolina Mikołajczyk & Iwo Jedynecki
Jeden z najciekawszych i najbardziej innowacyjnych zespołów kameralnej sceny muzycznej, łamiący wszelkie stereotypy odnośnie do instrumentarium i wymykający się utartym schematom repertuarowym. Nagrodzeni Paszportem „Polityki”. Nominowani do nagrody Fryderyk za płytę Błażewicz: Violin & Accordion Works. Mają za sobą recitale w 35 krajach na pięciu kontynentach. Swoją działalnością chcą pokazywać różne oblicza muzyki klasycznej oraz przybliżać jej piękno szerokiej publiczności w najróżniejszych zakątkach świata.
Pola Błasik
Aktorka telewizyjna i teatralna. Mieszka i tworzy w Warszawie. Związana jest z warszawskim Teatrem Polonia. Od niedawna pisze teksty i muzykę do swoich autorskich piosenek. W 2025 roku wydała swój pierwszy album muzyczny Powidoki.
Anna Grycewicz
Polska aktorka teatralna i filmowa. Od 2003 roku na stałe związana z Teatrem Narodowym w Warszawie. Współpracowała także z teatrami warszawskimi: Montownia, Le Madame, La M.ort, Teatrem Polskim oraz z sopockim Teatrem na Plaży, a także z Teatrem Polskiego Radia i Teatrem Telewizji Polskiej. Wykłada również na kierunku aktorstwo filmowe w AMA Film Academy.
Tomasz Cyz
Reżyser operowy i teatralny, absolwent Akademii Teatralnej w Warszawie. Autor przedstawień operowych, dramatycznych, słuchowisk, czytań performatywnych i spektakli dla dzieci. Z oper Tomasz Cyz reżyserował m.in.: Rusałkę A. Dvořáka, Pasję – Fragmenty wg Pasji wg św. Łukasza K. Pendereckiego oraz Dydonę i Eneasza H. Purcella. Laureat nagród, m.in. „Don Kichot 2023” za debiut reżyserski w Teatrze Polskiego Radia oraz za „Najlepszy Spektakl” XVII Teatralnych Nagród Muzycznych im. Jana Kiepury (2023).
Karolina Bramowicz
Scenografka i kostiumografka. Absolwentka Wydziału Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Studiowała również na Accademia di Belle Arti di Brera w Mediolanie. Współpracowała z wieloma teatrami. Zrealizowała scenografie i kostiumy do projektów komercyjnych, filmowych, także we współpracy z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, Państwową Wyższą Szkołą Filmową, Telewizyjną i Teatralną w Łodzi w Łodzi oraz Teatrem Telewizji TVP. Od 2023 roku wykłada na Wyższej Szkole Artystycznej w Warszawie.
Organizatorami festiwalu są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowe Centrum Kultury.
Mecenasem festiwalu jest ORLEN.
Partnerem strategicznym festiwalu jest Totalizator Sportowy.
Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy objął festiwal patronatem honorowym.
