Podstawą stylu reżyserskiego Axera była lojalność wobec autora – tak pojmował funkcję reżysera. Jak sumowała Marta Fik: „Już sam wybór sztuk przesądza w znacznej mierze o charakterze pracy Axera, pracy określanej często przez krytykę jako reżyseria ukryta, a więc pozostającej w cieniu autora i aktorów. W istocie o znaczącej roli owego reżysera świadczyła zarówno dyscyplina zespołu i harmonijność całości, jak i fakt, że we wszystkich Axerowskich spektaklach widać było wyraźną myśl interpretacyjną, tyle tylko że liczącą się z jego intencjami i stylistyką utworu, niechętną wywracaniu go przez teatr na nice, a także zbyt radykalnemu stawianiu kropek nad i oraz aktualnym aluzjom”.

Skala jego literackich zainteresowań była ogromna. Sięgał po klasyków – Słowackiego, Goethego – kiedy mógł przez ich utwory powiedzieć coś ważnego o kondycji naszej współczesności.  Był jednym z najważniejszych reżyserów sztuk Sławomira Mrożka, począwszy od kanonicznej interpretacji Tanga (1965). W 1976 roku wprowadził na sceny polskie twórczość Thomasa Bernharda prapremierą Święta Borysa. Wykorzystywał współczesny dramat do rozliczeń z historią XX wieku: w Ostrym dyżurze Lutowskiego z polskim stalinizmem, w Dochodzeniu Weissa z holokaustem.

Warunkiem wprowadzenia tytułu do repertuaru jego teatru było skompletowanie odpowiedniej obsady. Teatr Współczesny przez wiele sezonów dysponował najlepszym zespołem aktorskim w Polsce. Na scenie przy Mokotowskiej grali Tadeusz Łomnicki, Zofia Mrozowska, Halina Mikołajska, Stanisława Perzanowska, Barbara Krafftówna, Marta Lipińska, Maja Komorowska, Joanna Szczepkowska, Tadeusz Fijewski, Henryk Borowski, Mieczysław Czechowicz, Krzysztof Kowalewski, Andrzej Łapicki, Wiesław Michnikowski, Czesław Wołłejko, Zbigniew Zapasiewicz, Jan Englert, Piotr Fronczewski. Jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej Leon Schiller, nauczyciel Axera, powtarzał, że zadaniem polskiego teatru jest „utrzymać Polskę przy Europie”. Ta dewiza przyświecała teatrowi kierowanemu przez Erwina Axera, który był czuły na nowe trendy w światowej literaturze dramatycznej.  Jego Teatr Współczesny pełnił funkcję nieoficjalnego salonu stolicy, był miejscem spotkań inteligencji, poważnej rozmowy z publicznością.

Osobny rozdział pracy twórczej Axera stanowiło pisanie. Broszury zawierają wybrane teksty Axera, które mogą zachęcić do lektury czterotomowego cyklu Ćwiczeń pamięci. To na poły autobiograficzne opowiadania o ludziach, miejscach, rzeczach i zdarzeniach. Tomasz Fiałkowski nazwał je „powieścią, której nigdy u nas nie napisano: powieścią w epizodach portretującą bohatera na rozległej scenie dwudziestowiecznego świata, konfrontującą go z kolejnymi epokami i systemami. (…) migawkowe zbliżenia podobne do dzieł mistrzów fotografii więcej odsłaniają prawdy danego czasu, niż by to uczyniła rozlewna narracja”.

Na wystawie prezentowane są zdjęcia z wybranych spektakli teatralnych, fragmenty esejów Erwina Axera, ponadto można obejrzeć rocznicowy znaczek Poczty Polskiej i wirtualną ekspozycję przygotowaną przez Instytut Teatralny.

______________

kuratorzy wystawy – Paweł Płoski, Michał Smolis

projekt wystawy – kooperacja Kamila Schinwelska / PL (ELIPSY), Marcel Benčík / SK

koordynacja – dr Anna Rudek-Śmiechowska, Elżbieta Wrotnowska-Gmyz

organizator – Narodowe Centrum Kultury

partnerzy – Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Teatr Narodowy, Teatr Współczesny w Warszawie, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Poczta Polska

______________