Opis: Autorzy raportu, wydanego przez Centrum Cyfrowe, zwracają uwagę, że popularność otwartego dostępu w Polsce rośnie. Jednocześnie wiedza na jego temat nie jest wystarczająco ugruntowana. W związku z tym stworzono instrukcję, która w przystępny sposób wyjaśnia podstawy prawa autorskiego i licencji Creative Commons. Publikacja zachęca także do wykorzystywania wolnych licencji do publikowania własnych prac i daje praktyczną instrukcję m.in. tego, jak czytać umowy wydawnicze i na co zwracać uwagę, aby zapewnić jak najszerszy dostęp do własnej publikacji naukowej.

***

Celem publikacji jest wyjaśnienie podstaw prawa autorskiego i licencji Creative Commons (CC) oraz zachęcenie badaczy do udostępniania własnych tekstów naukowych z wykorzystaniem wolnych licencji. Dokument nie jest przy tym raportem badawczym, lecz zbiorowym eksperckim opracowaniem szeregu zagadnień związanych z otwartym dostępem (open access).

Całość ma zdecydowanie charakter praktyczny. Po zwięzłych informacjach historycznych, prezentacji modeli otwartego dostępu (podzielonych na prawne, dystrybucyjne i ekonomiczne) oraz przedstawieniu licencji CC następuje fragment poświęcony czytaniu umów, które zawierają naukowcy z wydawcami swoich prac. Prawa osobiste zostają tu klarownie odróżnione od praw majątkowych, a umowa o przeniesienie tych ostatnich – od umowy licencyjnej. Ponadto dokument zwraca uwagę na kilka ważnych, a nieoczywistych kwestii. Dla przykładu, moc prawną może mieć nie tylko podpis pod dokumentem oznaczonym jako umowa, lecz także podpisanie oświadczenia, akceptacja regulaminu, wysłanie e-maila lub nawet zgoda wyrażona ustnie.

Autorzy tekstu zachęcają też badaczy do negocjowania umów z wydawcami i podają kilkanaście argumentów, których można użyć w takich negocjacjach. Osobna pochwała należy się zaś rozdziałowi Jak zacząć?, ujętemu w formie kilkopunktowych porad: „Jeśli chcesz umieścić artykuł w repozytorium”, „Jeśli chcesz sprawniej poruszać się po zasobach…” i tak dalej. Przypuszczam, że część odbiorców będzie zaczynać lekturę właśnie od tej sekcji, aby dowiedzieć się, jak zwiększyć widoczność artykułu opublikowanego na otwartej licencji albo gdzie znaleźć listy anglojęzycznych repozytoriów akademickich.

Mimo upływu lat opracowanie pozostaje przydatne dla badaczy. Najbardziej zestarzała się zapewne końcowa bibliografia, ale i w niej wciąż można znaleźć wiele przydatnych pozycji. Dodatkową zaletą dokumentu jest przejrzystość, osiągnięta przede wszystkim przez zmniejszenie ilości tekstu na jednej stronie (zabieg wart polecenia autorom wielu raportów badawczych). W swojej praktycznej, poradnikowej roli Wolne licencje w nauce sprawdzają się więc bardzo dobrze.

Stanisław Krawczyk

Zasięg: Polska

Język: polski

Słowa kluczowe: Polska, open access, otwarty dostęp, prawo autorskie, Creative Commons