Które z następujących świąt / rocznic zasługują na szczególne upamiętnienie? Proszę wybrać 5 najważniejszych, zaczynając od tego najważniejszego. Dane w [%], N=1512, badanie NCK/TNS ‘Niepodległa’ 2016 r.

Czy 1 marca jest w szczególny sposób obchodzony, a pamięć o żołnierzach podziemia antykomunistycznego kultywowana? Z jednej strony w przestrzeni publicznej widoczne są takie inicjatywy jak biegi Tropem Wilczym, czy tworzenie w miastach murali poświęconych żołnierzom wyklętym, co mogłoby wskazywać na żywe zainteresowanie tym wątkiem najnowszej historii. Z drugiej strony z cytowanych już badań NCK/TNS wynika, że tylko 3% dorosłych mieszkańców Polski, którzy w ostatnim roku uczestniczyli w jakichkolwiek obchodach świąt państwowych, świętowało również  1 marca.

Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy uczestniczył(a) Pan(i) w obchodach świąt państwowych i narodowych? Dane w [%], N=1512. W jakich obchodach świąt państwowych i narodowych uczestniczył(a) Pan(i)? Dane w [%], N=188, badanie NCK/TNS ‘Niepodległa’ 2016 r.

Poza państwowymi uroczystościami, wątek żołnierzy wyklętych powraca między innymi w rapie czy na t-shirtach. Tym ciekawsza jest zatem kwestia stosunku młodzieży do postawy żołnierzy wyklętych. Okazuje się, że członkowie antykomunistycznej partyzantki współtworzą kanon postaci pozytywnych. W badaniu Instytutu Badań Edukacyjnych przeprowadzonym wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, nazwiska związane z polskim Państwem Podziemnym po 1945 roku były wymieniane wśród innych postaci historycznych, które są powodem do dumy. Uczniowie mówili o Witoldzie Pileckim, Danucie Siedzikównie, Emilu Fieldorfie, Hieronimie Dekutowskim i Łukaszu Cieplińskim. Należy jednak dodać, że wspomniane nazwiska nie były wskazywane często. W badaniu potwierdziło się bowiem, że w odbiorze społecznym najważniejszymi postaciami w historii Polski, i to z dużą „przewagą” nad innymi, pozostają: Jan Paweł II, Józef Piłsudski i Lech Wałęsa.

Wiemy już trochę na temat stosunku młodzieży do postawy żołnierzy antykomunistycznego podziemia. Pozostaje jednak pytanie o to, jaka jest wiedza uczniów na ten temat. We wspomnianym sondażu  IBE poproszono uczestników o wskazanie, kogo właściwie określa się mianem żołnierzy wyklętych.  Jak się okazało, młodzież ponadgimnazjalna w większości kojarzy, że chodzi o podziemie niepodległościowe. Jednakże znacznej jej części brakuje na tyle szczegółowej wiedzy, żeby odróżnić antykomunistyczną partyzantkę od powstańców warszawskich. 39% badanych uczniów wskazało, że wyklętymi nazywa się żołnierzy walczących z komunistami po II wojnie światowej, ale kolejne 36 % sądziło, że mówi się tak o żołnierzach biorących udział w postaniu warszawskim. 17% badanych wskazało, że wyklęci walczyli w szeregach LWP, a 8% powiązało tę nazwę z UPA.

Źródła:

• NCK/TNS, Raport z badania zrealizowanego na potrzeby wieloletniego programu rządowego „Niepodległa”, 2016
• Lorenc J. i Mrozowski K., Czy naprawdę nic nie wiedzą? Wiadomości uczniów szkół ponadgimnazjalnych o historii najnowszej, Wiadomości Historyczne 2/2016
• Malicki K. i Piróg K., Postawy młodzieży ponadgimnazjalnej wobec przeszłości i historii Polski XX wieku, Warszawa 2016

Opracował Dział Badań NCK