Umiejscowienie w systemie prawnym

Prawo Unii

Rozwój zagadnienia w świecie i w kraju

Prawo swobodnego przepływu osób obejmuje prawo swobodnego poruszania się i pobytu w innym państwie członkowskim niż państwo obywatelstwa. Prawo to w procesie integracji europejskiej stopniowo obejmowało poszczególne grupy obywateli państw członkowskich: pracowników najemnych (art. 45 TFUE), osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą (art. 49 TFUE), członkowie ich rodzin, usługodawców usługobiorców (art. 56 TFUE), osoby, które zaprzestały działalności zawodowej, studentów oraz wszystkie pozostałe osoby (nieaktywne gospodarczo), nie należące do wcześniej wymienionych grup, których sytuacji nie regulują inne szczególne przepisy. Wraz z wejściem w życie Traktatu o Unii Europejskiej. Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu stało się prawem obywatelskim obywateli Unii Europejskiej uregulowanym w obecnym art. 21 TFUE.

Opis

Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu przysługuje każdemu obywatelowi Unii, z zastrzeżeniem warunków i ograniczeń ustalonych w Traktacie i środkach przyjętych w celu jego wykonania. Ze swobody przepływu osób korzystać mogą osoby podejmujące pracę lub inną działalność ekonomiczną (świadczą usługi i lub z nich korzystają w innym państwie członkowskim, prowadzą działalność gospodarczą). Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE nie pozostawia wątpliwości, że działalność kulturalna np. wykonywana przez artystów, czy polegająca na udostępnianiu publiczności zbiorów muzealnych stanowi świadczenie usług lub prowadzenie działalności gospodarczej (sprawa C-388/01 Komisja przeciwko Włoch), natomiast osoby zatrudnione w sferze kultury takie jak konserwatorzy dzieł sztuki są pracownikami w rozumieniu Traktatu i korzystają ze swobodnego przepływu osób (sprawa C-234/97 Teresa Fernández de Bobadilla ).
Swobodą przepływu osób objęci również członkowie rodzin osób migrujących. Zakres prawa obejmuje: wjazd na terytorium państwa członkowskiego, pozostanie w nim przez dowolny czas lub zamieszkanie na stałe, swobodne przemieszczanie się w granicach tego państwa. Kluczowy element swobodnego przepływu osób stanowi zasada niedyskryminacji – państwo przyjmujące musi traktować obywateli innych państw członkowskich korzystających ze swobody tak samo jak własnych obywateli. Zasadą niedyskryminacji objęte są nie tylko sytuacje związane z działalnością ekonomiczną, stanowiącą podstawę korzystania ze swobody (np. w przypadku pracowników dostęp do zatrudnienia, wynagrodzenia, dostęp do kształcenia zawodowego i uprawnień socjalnych), ale również inne sytuacje życia codziennego. Szeroki zakres działania zasady niedyskryminacji wynika z obywatelstwa UE.
Warunki i ograniczenia korzystania z prawa poruszania się i pobytu obywateli UE wynikają ze szczegółowych regulacji odnoszących się do poszczególnych grup obywateli, zawartych w przepisach TFUE i Dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady o prawie przemieszczania się i pobytu obywateli Unii i członków ich rodzin na terytorium państw członkowskich w szczególności mają tu zastosowanie ograniczenia ze względów bezpieczeństwa, porządku i zdrowia publicznego.
Istotne znaczenie dla realizacji swobody przepływu osób ma uznawanie dyplomów i kwalifikacji zawodowych. Dotyczy to tzw. zawodów regulowanych, czyli takich, do których wykonywania wymagane jest posiadanie określonego dyplomu lub innych kwalifikacji zawodowych. Prawo wspólnotowe nakazuje wzajemne uznawanie kwalifikacji uzyskanych w innym państwie członkowskim. Szczegółowe zasady uznawania kwalifikacji zostały określone w tzw. dyrektywach sektorowych, dotyczących konkretnych grup zawodowych, oraz w Dyrektywie 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych.

Aktualny stan prawny

Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady o prawie przemieszczania się i pobytu obywateli Unii i członków ich rodzin na terytorium państw członkowskich, zmieniająca rozporządzenie 1612/68/EWG i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG oraz 93/96/EWG, Dz. Urz. L 158 z 30.04.2004 r., s.77-123.

Bibliografia:

D.Chalmers, G. Davies, G. Monti, European Union Law, Cambridge 2010
A. Cieśliński, Wspólnotowe prawo gospodarcze t.1. Swobody rynku wewnętrznego, Warszawa 2010
I. Skomerska-Muchowska, Kultura, [w:] J. Barcz (red), Polityki społeczne Unii Europejskiej, Warszawa 2010

Autor: Izabela Skomerska-Muchowska

Doktor nauk prawnych Izabela Skomerska-Muchowska, specjalista w dziedzinie prawa europejskiego i międzynarodowego publicznego, adiunkt w Katedrze Europejskiego Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.