Umiejscowienie w systemie prawa
Prawo administracyjne

Aktualny stan prawny
Ogólne reguły działania Prezesa Rady Ministrów, Rady Ministrów i poszczególnych ministrów określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm.). Zakres kompetencji ministra kultury i ministerstwa kultury określa ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437, ze zm.).

Opis
Zakres działania resortu kultury

Zgodnie z brzmieniem art. 14 ust. 1 ustawy o działach administracji rządowej, dział kultura i ochrona dziedzictwa narodowego (za który jest odpowiedzialny minister kultury) obejmuje sprawy rozwoju i opieki nad materialnym i niematerialnym dziedzictwem narodowym oraz sprawy działalności kulturalnej, w tym mecenatu państwowego nad tą działalnością. W szczególności działania te koncentrują się wokół problemów związanych z: podtrzymywaniem i rozpowszechnianiem tradycji narodowej i państwowej; ochroną zabytków i opieki nad zabytkami; działalnością muzeów; miejsc pamięci narodowej, grobów i cmentarzy wojennych, pomników zagłady i ich stref ochronnych; działalnością twórczą, artystyczną, kultury ludowej i rękodzieła artystycznego oraz ich ochrony; wydawnictwami, księgarstwem, bibliotekami i czytelnictwem; edukacją kulturalną; wystawami artystycznymi; polityką audiowizualną; amatorskim ruchem artystycznym, organizacjami i stowarzyszeniami regionalnymi oraz społeczno kulturalnymi; wymianą kulturalną z zagranicą; działalnością widowiskową i rozrywkową.
Ministerstwo kultury rozdysponowuje dotacje celowe na działania realizowane w obszarze kultury i dziedzictwa narodowego. Jest również dysponentem Funduszy Europejskich.

Kompetencje ministra kultury

Minister kultury Stoi na czele ministerstwa, które działa w zorganizowanej strukturze, składającej się obecnie z komórek organizacyjnych – departamentów i biur ( m.in. departamenty: Dziedzictwa Kulturowego; Narodowych Instytucji Kultury; Szkolnictwa Artystycznego i Edukacji Kulturalnej; Mecenatu Państwa; Ochrony Zabytków; Własności Intelektualnej i |Mediów). Ich zadania szczegółowo określa Regulamin Organizacyjny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Minister kultury odpowiedzialny jest za stan i rozwój kultury w Polsce; odpowiada za realizację polityki rządu w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Zajmuje się współpracą i koordynacją działań z innymi resortami rządowymi, instytucjami państwowymi (również samorządowymi) i pozarządowymi w zakresie kultury. Do jego obowiązków należy współpraca międzynarodowa w obszarze kultury. Jednym z głównych zadań ministra kultury jest planowanie i realizacja budżetu państwa w części dotyczącej kultury. Minister sprawuje nadzór nad Naczelnym Dyrektorem Archiwów Państwowych, podlega mu także Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Z inicjatywy ministra kultury powstają nowe instytucje kultury, podlegają mu strategiczne z punktu widzenia narodowego instytucje kultury, takie jak np. Teatr Narodowy w Warszawie, Teatr Wielki – Opera Narodowa w Warszawie, Teatr Stary w Krakowie, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie i inne.
Do kompetencji ministra kultury należy przyznawanie stypendiów twórcom, corocznych nagród za szczególne osiągnięcia w dziedzinie kultury. Minister kultury w każdym roku ogłasza programy kulturalne. Minister kultury w każdym roku ogłasza programy kulturalne, są to: „Wydarzenia artystyczne”; „Kolekcje”; „Rozwój infrastruktury kultury”; „Edukacja kulturalna i diagnoza kultury”; „Dziedzictwo kulturowe”; „Literatura i czytelnictwo”; „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego”. W 2012 r. we współpracy z ruchem społecznym Obywateli Kultury wprowadzono do tych programów kilka nowych priorytetów, m.in. „Infrastruktura domów kultury”, „Regionalne kolekcje sztuki”, czy „Promocja czytelnictwa”.

Komisja Prawa Autorskiego

Zgodnie z przepisem art. 1101 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ma również kompetencje do powołania Komisji Prawa Autorskiego.
Komisja składa się z trzydziestu arbitrów – osób posiadających odpowiednią wiedzę oraz niezbędne doświadczenie zawodowe z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych. Arbitrów powołuje minister kultury spośród kandydatów przedstawionych przez:

•  organizacje zbiorowego zarządzania;
•  stowarzyszenia twórców, artystów wykonawców i producentów;
•  organizacje zrzeszające podmioty korzystające z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych;
•  organizacje radiowe i telewizyjne.

Do zadań Komisji należy:

• rozpatrywanie spraw o zatwierdzanie i zmianę zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych;
• rozstrzyganie sporów dotyczących stosowania tych tabel;
• rozstrzyganie sporów związanych z zawarciem umowy pomiędzy operatorem sieci kablowej a właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi o reemisję w sieciach kablowych utworów nadawanych w programach organizacji radiowych i telewizyjnych;
• wskazywanie organizacji właściwej w rozumieniu ustawy, w przypadku gdy na danym polu eksploatacji działa więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania, a twórca lub uprawniony z tytułu prawa pokrewnego nie należy do żadnej organizacji albo nie ujawnił swojego autorstwa;
• rozpatrywanie spraw o odtworzenie akt oraz uzupełnienie lub sprostowanie orzeczenia Komisji;
• rozpatrywanie spraw o wykładnię orzeczenia Komisji.

Rada Pozarządowych Organizacji Kulturalnych

Od marca 2007 r. przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego działa Rada Pozarządowych Organizacji Kulturalnych. Radę powołał ówczesny minister – Kazimierz Michał Ujazdowski. Rada ma charakter opiniodawczo-doradczy, jej kadencja trwa cztery lata. Do jej zadań należy m.in. przedstawianie propozycji i opinii w zakresie kierunków i form współpracy resortu kultury z organizacjami pozarządowymi, wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych, ważnych dla organizacji pozarządowych działających w sektorze kultury, czy opiniowanie i przygotowanie propozycji w zakresie wykorzystania funduszy europejskich dla sektora kultury.

Instytucje
www.mkidn.gov.pl

Bibliografia

• Hołda J., Hołda Z., Ostrowska D., Prawne podstawy działalności kulturalnej, Kraków 2005.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, ze zm.).
• Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437, ze zm.).
   

Autorka: dr Joanna Hołda

Doktor nauk prawnych, menadżer kultury, nauczyciel akademicki. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie i Wydziału Pedagogiki Psychologii UMCS w Lublinie. Ukończyła Studia Podyplomowe z zakresu prawa autorskiego, prasowego i wydawniczego w Instytucie Prawa Własności Intelektualnej UJ w Krakowie. Pracuje w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury w Lublinie. Od 2010 r. w zarządzie lubelskiej Zachęty. Jest autorką i współautorką publikacji m. in. z zakresu prawa własności intelektualnej, praw człowieka, prawa kultury i sztuki.