"Temu, który przyjdzie" Tadeusza Gajcego

"Temu, który przyjdzie" to wiersz Tadeusza Gajcego, zamieszczony w jego ostatnim, przedśmiertnym zbiorze "Grom powszedni" (1944).

Utwór stanowi przesłanie do przyszłych pokoleń, w którym podmiot liryczny łączy refleksję nad trwaniem z próbą uchwycenia wartości, które przetrwają działanie czasu. W poezji Gajcego świat realny splata się z symbolicznym, tworząc wizję życia na granicy zniszczenia i odnowy.

W kontekście twórczości Gajcego wiersz jest wyrazem jego charakterystycznego języka poetyckiego, łączącego gęstą metaforykę, dynamiczny rytm oraz obrazy, w których materia i duchowość przenikają się, tworząc wielowarstwowe znaczenia.

Gajcy świadomie unika dosłownych odniesień do II wojny światowej, tworząc utwór ponadczasowy, który przemawia za pomocą symboli i metaforycznych wizji.

Zapraszamy do głębokiego i wielowymiarowego doświadczenia poetyki wiersza "Temu, który przyjdzie" poprzez interpretację audiowizualną Michała Biegańskiego, recytację Wojciecha Żołądkowicza oraz analizy językową i literacką Rafała Brassego.

"Temu, który przyjdzie" Tadeusz Gajcy

Z tamtej strony, gdzie mała kolumna
nieba świeci, u stóp ziemi drętwej
my jesteśmy. Pomyśl: sen i ból nasz
napojony pulsowaniem rzeki,
kwiatów szmerem w powietrzu nietrwałym
słyszysz jeszcze prosty jak organy.

Czas, co smutne ciało ma weselić
kłosy zgina niebieskie jak dachy
miasta twego, i obłoków kielich
chyli w młodość muzyczną. Więc w blasku
rzeczy stoisz, w rękach nić pejzażu
wijesz jasną, jak my złe żelazo.

Ach, tak się dziejom jutrzennym napatrz
jak my twarze w płomieniu kute
zwracaliśmy, gdzie grom swoje światło
jak fontanny podnosił łódkę.
Lecz się kochać nie ucz tych ogni,
bo sen łatwy — lecz smutek pod nim.

Bo wystarczy nam jedna ziemia,
choć stron cztery i nieba obszar
dziwnie płaski stoi jak z cienia.
Tylko jednej za mało miłości,
by sen przebyć i stanąć powtórnie
dłoń bezbronną unosząc jak strunę.

Tadeusz Gajcy

Tadeusz Gajcy (1922–1944) – jeden z najwybitniejszych poetów pokolenia Kolumbów, autor tomików „Widmo” oraz „Grom powszedni”. Redaktor naczelnym podziemnego pisma „Sztuka i Naród”. Zginął jako żołnierz Armii Krajowej w Powstaniu Warszawskim.

Interpretacja audiowizualna w wykonaniu Michała Biegańskiego

Interpretacja audiowizualna wiersza "Temu, który przyjdzie" została zrealizowana z wykorzystaniem technik sztucznej inteligencji. Autor za pomocą starannie dobranych słów precyzyjnie zaprojektował ruch, barwy i kompozycję kadrów, by osiągnąć zamierzony efekt wizualny. Algorytmy generatywne umożliwiły tworzenie obrazów, w których kluczowe motywy – kobieta, chmury i ogień – zostały ukazane w sposób balansujący między abstrakcją a symboliką.

W wizualizacji Michała Biegańskiego kluczową rolę odgrywa ogień, który symbolizuje ulotność i nietrwałość. Jego dynamiczny charakter kontrastuje ze statycznymi przedstawieniami postaci, które przywodzą na myśl wspomnienia lub sny. Gra światła i cieni wzmacnia przeciwieństwa, takie jak ciepło i chłód czy ruch i bezruch, tworząc napięcie w narracji wizualnej.

Synchronizacja obrazu z dźwiękiem wzmacnia rytm narracji. Subtelne tony i narastające intensywności autorskiej ścieżki dźwiękowej współtworzą kulminacyjny moment spalenia, który zamyka cykl przemijania.

Michał Biegański (ur. 1986) - artysta sztuk wizualnych, reżyser, poeta, absolwent filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim.

Tekst alternatywny do interpretacji audiowizualnej

Interpretacja recytatorska w wykonaniu Wojciecha Żołądkowicza

Wojciech Żołądkowicz wykorzystuje swoją głęboką i wyrazistą barwę głosu, aby podkreślić dramatyczny i refleksyjny charakter wiersza Gajcego. Jego tonacja, utrzymana w średnich i niższych rejestrach, nadaje recytacji powagi i emocjonalnej intensywności. Każde słowo wybrzmiewa z pełną mocą, tworząc atmosferę napięcia i skupienia.

Szczególną rolę w wykonaniu odgrywają pauzy i zmienna dynamika, które budują dramaturgię i pozwalają uwypuklić znaczenie kluczowych fragmentów. Żołądkowicz unika przesadnej ekspresji, koncentrując się na precyzji i równowadze między siłą a subtelnością.

Charakterystyczna barwa głosu i świadoma kontrola nad jego dynamiką sprawiają, że recytacja staje się sugestywna i pełna niuansów.

Wojciech Żołądkowicz (ur. 1980) - aktor filmowy, teatralny i dubbingowy. Absolwent Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie

Analiza językowa i literacka autorstwa Rafała Brassego

Rafał Brasse w analizie językowej wiersza "Temu, który przyjdzie" podkreśla wysoki stopień metaforyzacji oraz artystyczny kunszt języka poety. Zwraca uwagę, że Gajcy, inspirowany tradycją katastrofistów i II Awangardy, czerpie z ich dorobku, ale jednocześnie go przekracza, nadając swojej poezji oryginalny i nowoczesny charakter.

W analizie literackiej autor wskazuje na dualizm świata przedstawionego, gdzie sen i ból symbolizują nie tylko doświadczenia wojenne, ale też marzenia o przyszłości. Metafora „małej kolumny nieba” staje się centralnym symbolem, łączącym historię z wizją odnowy. Brasse podkreśla, że wiersz ma formę listu skierowanego w przyszłość, a jego adresatem jest „ten, który przyjdzie” – figura uniwersalna, nieograniczona konkretnym czasem czy miejscem.

Tadeusz Gajcy, Temu, który przyjdzie. Analiza formalno-językowa – Rafał Brasse
Szczegółowe opracowanie językowych i formalnych aspektów wiersza "Temu, który przyjdzie"

Tadeusz Gajcy, Temu, który przyjdzie. Interpretacja – Rafał Brasse
Omówienie m.in. motywów katastrofizmu, nadziei i przemiany w wierszu "Temu, który przyjdzie"

Rafał Brasse (ur. 1974) - literaturoznawca, poeta, dr nauk humanistycznych, absolwent polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim, nauczyciel języka polskiego.

"Temu, który przyjdzie" Tadeusza Gajcego | Narodowe Centrum Kultury

"Temu, który przyjdzie" Tadeusza Gajcego | Narodowe Centrum Kultury