"Fizjologia" Zuzanny Ginczanki

"Fizjologia" Zuzanny Ginczanki to wiersz, w którym podmiot liryczny przygląda się codziennym chwilom, ukazując ich fizyczny i zmysłowy wymiar. Z właściwą sobie ironią, Ginczanka tworzy poetycki obraz życia, w którym to, co codzienne, nabiera nieoczywistej głębi.

Napisany w 1934 roku przez siedemnastoletnią poetkę utwór łączy refleksje o ciele, tożsamości i śmierci. Ciało staje się tu miejscem, w którym przeplatają się aspekty biologiczne i społeczne, skłaniając do przemyśleń na temat życia i jego przemijalności.

Język Ginczanki tętni życiem – pełen zmysłowości, rytmicznych napięć i dźwiękowej precyzji, pozwala niemal fizycznie doświadczyć słów. Brzmienie głosek, dynamiczne spiętrzenia i precyzyjne przerzutnie tworzą poetycki rytm, który oddaje cielesny, pulsujący charakter utworu.

Zachęcamy do głębokiego i wielowymiarowego doświadczenia poetyki wiersza "Fizjologia" Zuzanny Ginczanki poprzez interpretację audiowizualną Marty Dawidiuk, recytację Marty Zięby oraz analizy językową i literacką Aleksandry Byrskiej.

"Fizjologia" Zuzanna Ginczanka

Pod opalonym naskórkiem krew podrażniona boli –
w krętych opętlach tętnic życie wylewa wisłą,
w cienki nabłonek wargi ciśnie się krwawo półkolem,
rumieńcem zgrzanych policzków w manifest chce mi wytrysnąć –
cieszę się: życie! (wykrzyknik); oddechom daję posłuch,
że niby: lat siedemnaście,
że niby: jestem szczęśliwa,
a przecież jestem nadziana na pal, na własny kręgosłup
(mam w sobie śmierć nieuchronną, jak igła krążąca w żyłach)
to nie da się przekabacić,
i nie da się przeżebrać:
w prześwicie słońca przez dłonie mogę pięć kości dostrzec –
pod pomarańczą piersi jest suche jak gałąź żebro
a pod gibkimi mięśniami jest sztywno chruściasty kościec –
Oczami jak agrafkami
ostro wpięłam się w świat,
żółto strzelony promień
w źrenicę wwiercił się świdrem –
znienacka srebrzystym dyskiem
blask w odbłysk tęczówki wpadł,
znienacka w przymknięciu powiek
wzrok z chwytu świata się wydarł –
pamiętasz jaki ma znak
w dwa serca rozcięta grusza –
i jaki na wargach smak
zostawia jabłeczny rozgryz?
soczysty wytrysk czereśni,
gdy podniebieniem ją zdusisz
jest zwiastowaniem bolesnym
i lipca chrzęstem szczodrym –

Ostrość. Czujność. I baczność.
: broń naostrzona – zmysły
w walce z dniem, co jest dzisiajzdobywam następny dzień –
zgrzyt żwiru, żarna i żużlu
jest wiedzy tajnym domysłem
a łupem jest to i tamto
i wszystko, wszystko, co wiem.
Walko, tania sentencjo,
w której „zwycięstwo jest klęską”,
w której zdobywasz kwadranse,
któreś właściwie już oddał;
pod lśniącą klingą – źrenicą
siekącą ostro i gęsto
wyczuwam twarde obrzeże –
pusty jak zero oczodół. – –

Zuzanna Ginczanka (1934)

Zuzanna Ginczanka (1917–1944) – poetka okresu międzywojennego, autorka tomiku „O centaurach”. Publikowała w prasie literackiej, współtworzyła słuchowiska radiowe. Zginęła tragicznie w Krakowie w 1944 roku.

Interpretacja audiowizualna w wykonaniu Marty Dawidiuk

Interpretacja audiowizualna wiersza "Fizjologia" została zrealizowana z wykorzystaniem technik kolażu oraz animacji cyfrowej. Tło kompozycji tworzą rysunki i grafiki, które nawiązują symbolicznie do motywów obecnych w wierszu Ginczanki.

Kolor w wizualizacji Marty Dawidiuk tworzy kontrastowe zestawienia: intensywne czerwienie reprezentują witalność i pasję, podczas gdy chłodne szarości i czernie symbolizują ból i introspekcję. Zróżnicowane tempo animacji – od szybkich, dynamicznych scen po spokojniejsze momenty – buduje narrację opartą na zmienności i przepływie, odpowiadającą rytmowi życia i emocji.

Warstwa dźwiękowa współgra z dynamicznymi obrazami. Tony ambientowe łączą się z mocniejszymi akcentami, co podkreśla zmienność nastrojów oraz rytm animacji. Dźwięk wprowadza dodatkową głębię, uwydatniając zarówno momenty intensywne, jak i te bardziej refleksyjne.

Marta Dawidiuk (ur. 1998) – artystka sztuk wizualnych, absolwentka studiów magisterskich na Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie, nauczycielka akademicka. Specjalizuje się w łączeniu grafiki tradycyjnej z technikami multimedialnymi.

Tekst alternatywny do interpretacji audiowizualnej

Interpretacja recytatorska w wykonaniu Marty Zięby

Interpretacja Marty Zięby wyróżnia się dbałością o naturalność, która nadaje recytacji bliski i niemal intymny charakter. Aktorka unika patosu, akcentując codzienne zjawiska opisane w wierszu z lekkością, ale bez przesadnej ironii. Intonacja, tempo i płynne przejścia między fragmentami podkreślają refleksyjny wymiar tekstu, jednocześnie zachowując jego prostotę.

Najbardziej charakterystycznym elementem jej wykonania jest naturalność i swobodna gra rytmem, która oddaje przyziemność opisywanych zjawisk, ale także sugestię ich uniwersalnych znaczeń. Fragmenty dotyczące fizjologicznych aspektów życia Zięba interpretuje w sposób daleki od formalności, a jej styl cechuje przywiązanie do szczegółów i płynność, które sprawiają, że tekst brzmi niemal jak rozmowa, a nie deklamacja.

Marta Zięba (ur. 1973) – aktorka teatralna i filmowa, absolwentka Wydziału Aktorskiego filii krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu.

Analiza językowa i literacka autorstwa Aleksandry Byrskiej

Aleksandra Byrska w swojej analizie językowej wiersza "Fizjologia" Zuzanny Ginczanki zwraca uwagę na świadome wykorzystanie interpunkcji, rytmu i przerzutni, które kształtują intonację i dynamikę utworu. Opisuje, jak Ginczanka za pomocą języka buduje sensualne obrazy, intensywnie oddziałujące na zmysły czytelnika.

W analizie literackiej Byrska wskazuje na wielowymiarowość "Fizjologii", łączącą refleksję nad cielesnością z symboliczną walką podmiotu lirycznego. Poetka, wykorzystując motywy biologiczne i metafory związane z naturą, kreuje obraz człowieka jako integralnej części świata przyrody. Autorka analizy podkreśla, że wiersz stanowi również zapis procesu twórczego, w którym zmysłowa percepcja przekształca się w poetycki język, oddający intensywność doświadczenia.

Przyjemność artykulacji. Poetyka Fizjologii Zuzanny Ginczanki – Aleksandra Byrska
Szczegółowe opracowanie językowych i formalnych aspektów wiersza "Fizjologia"

Broń naostrzona – zmysły. O Fizjologii Zuzanny Ginczanki – Aleksandra Byrska
Omówienie motywów cielesności, natury i procesu twórczego w twórczości Zuzanny Ginczanki

Aleksandra Byrska (ur. 1990) – literaturoznawczyni, poetka, krytyczka literacka, dr nauk humanistycznych.