Obdarzony niezwykły muzycznym temperamentem węgierski skrzypek Roby Lakatos z łatwością łączy klasykę, jazz oraz rodzimy folklor. Jest muzykiem uniwersalnym, u którego genialna technika idzie w parze z kreatywnością w improwizacji. W wykonaniu skrzypka, jego zespołu oraz orkiestry AUKSO pod dyrekcją Marka Mosia zabrzmią czardasze, hory, rókatánc, csűrdöngölő, jak również walc. W repertuarze nie zabraknie też polskiego akcentu, jakim jest piosenka Witolda Lutosławskiego napisana dla Polskiego Radia pod artystycznym pseudonimem Derwid.

Gdy mówimy o muzyce węgierskiej, przychodzi nam na myśl cały szereg skojarzeń – Liszt, Bartók, Kodály, czardasz, muzycy romscy… No właśnie – czy możemy wyobrazić sobie, że nie wymienilibyśmy muzyków romskich? Bo przecież od co najmniej XVIII wieku to właśnie oni, wywodzący się z grupy Romungrów, obsługiwali węgierskie dwory i karczmy, a także wiejskie wesela, przygrywając do tańca. Jest tak również obecnie. Dziś jednak ich muzyka coraz częściej koncentruje się na estradzie, na której łączy się i przenika z muzyką klasyczną i jazzową. Przedstawicielami tego estradowego nurtu muzycznego są Roby Lakatos i jego muzycy, którzy wystąpią na środowym koncercie w Palladium.

Rozpoczynający koncert utwór Tic Tac Dariusa Blasbanda nawiązuje swym charakterem do tradycji rosyjskich romansów z początku XX wieku. Otwierające go skrzypcowe solo zadziwia niespotykanym u innych wirtuozów opanowaniem techniki pizzicato, która w tym wypadku imituje brzmienie rosyjskiej bałałajki. Nastrój jednak szybko ulega zmianie, muzycy przenoszą nas w świat jazzu, a w końcu do budapesztańskich lokali z romską muzyką.

Powstały w 1887 roku utwór Na falach Balatonu (Hullámzó Balaton – Scènes de la csárda nr 5 op. 33) Jenö Hubaya jest kompozycją popularną na Węgrzech, a bardzo mało znaną w Polsce. Wynika to być może z faktu, że bliższa nam jest twórczość Henryka Wieniawskiego, która w Polsce odgrywa taką samą rolę jak twórczość Hubaya w kraju nad środkowym Dunajem. Prezentowana kompozycja zachowuje klasyczny układ węgierskiego czardasza – rozpoczyna ją powolny i poważny lassu, a kończy szybki i radosny friss.

Trzecim utworem, jaki muzycy zaprezentują we własnej, autorskiej wersji, będzie melancholijne Zapomnienie (Oblivion) Astora Piazzolli. Kompozycja ta powstała w 1982 roku i znalazła się w filmie Henryk IV Marca Bellocchia z roku 1984. Jak zdecydowana większość twórczości Piazzolli, utwór ten jest utrzymany w stylistyce tango nuevo, łączącej idiomy rytmiczne i melodyczne tanga argentyńskiego z elementami muzyki jazzowej i poważnej, a także chromatyką, charakterystycznymi środkami artykulacyjnymi i efektami sonorystycznymi.

Na warszawskim koncercie tego budapesztańskiego zespołu nie mogło chyba zabraknąć najbardziej lubianego nad Wisłą czardasza – Czardasza d-moll/D-dur Vittoria Montiego. Utwór ten, jakkolwiek skomponowany został przez neapolitańczyka w 1904 roku na potrzeby paryskich sal koncertowych, pełen jest motywów wpisujących się w stylistykę muzyki węgierskich czard (karczm).

Kompozycja Taniec ognisty (Fire dance) Robyego Lakatosa jest romantyczną rapsodią. Wirtuoz zestawia i przetwarza w niej tematy popularnych pieśni, melodii tanecznych i kompozycji koncertowych. Tę część koncertu kończy Nina Dariusa Blasbanda, która swoją fakturą w pierwszej i końcowej części przywodzi na myśl kwartety Paula Hindemitha. Nie brak tu jednak także romsko-siedmiogrodzkich motywów, zaprawionych rytmiką i harmonią jazzową.

Walc budapesztański (Budapest Waltz) jest kompozycją pochodzącego z Limburgii plastyka i pianisty jazzowego Andy’ego Smeetsa. Prosta i bardzo klarowna linia melodyczna walca stwarza dogodną przestrzeń do wypełnienia kolejnymi improwizacjami muzyków zespołu. Improwizacyjny charakter będzie miało również solowe wykonanie na cymbałach Rapsodii węgierskiej cis-moll S. 244 nr 2 Ferenca Liszta.

Pamięci Bihariego to popularna na Węgrzech kompozycja, którą Ivó Csámpai poświęcił legendarnemu muzykowi Jánosowi Bihariemu (1764–1827). Jego muzyka była inspiracją dla Ludwiga van Beethovena i Ferenca Liszta. Istotną rolę odegrały tu szczególnie pieśni, odznaczające się głębokim liryzmem, urozmaiconą linią melodyczną oraz wyważoną formą. Taki charakter ma też kompozycja Pamięci Bihariego. Roby Lakatos jest potomkiem Jánosa Bihariego – w jego koncercie nie mogłoby więc zabraknąć tego utworu. Jest on jednak zestawiony z fragmentami z Chodźże, Kasiu Jenő Hubaya (Scènes de la csárda nr 4 op. 32).

Ukłonem w stronę polskiej publiczności będzie instrumentalne wykonanie pieśni Nie oczekuję dziś nikogo. Oryginalnie utwór ten, ze słowami Zbigniewa Kaszkura i Zbigniewa Zaperta, jest slow-foxem skomponowanym przez Derwida, czyli… Witolda Lutosławskiego. Wydany w roku 1959, już rok później został rozpropagowany przez nagranie płytowe Reny Rolskiej.

Powstały w 1926 roku utwór Przed śmiercią (Avant de mourir) jest kompozycją Georgego Pantaziego, romskiego skrzypka salonowego z naddunajskiej Tulczy, znanego pod pseudonimem Georges Boulanger. Warstwa muzyczna zyskała międzynarodową sławę dzięki temu, że w roku 1939 w Stanach Zjednoczonych opatrzono ją anglojęzycznym tekstem zatytułowanym My Prayer i przez lata wielokrotnie nagrywano w różnych rytmach tanecznych.

Finał koncertu pozostanie utrzymany w atmosferze muzyki rumuńskiej, choć tym razem tanecznej – zespół Robyego Lakatosa wykona sirbę skomponowaną w 1972 roku przez Vladimira Cosmę na potrzeby filmu Tajemniczy blondyn w czarnym bucie (Le Grand Blond avec une chaussure noire) Yves’a Roberta.

Tomasz Nowak

Roby Lakatos – skrzypek

Roby Lakatos jest nie tylko wirtuozem skrzypiec, ale także niezwykle wszechstronnym muzykiem, który świetnie odnajduje się zarówno w wykonawstwie muzyki klasycznej i jazzu, jak i ludowego idiomu swojego ojczystego kraju, Węgier. Artysta wymyka się klasyfikacji. Najczęściej określa się go mianem cygańskiego skrzypka, diabelskiego skrzypka, mistrza klasyki, improwizatora jazzowego, kompozytora i aranżera – jego niezwykła osobowość artystyczna skupia wszystkie te cechy. Jest muzykiem uniwersalnym, łączącym genialną technikę, która czyni go jednym z najlepszych skrzypków na świecie, z kreatywnym podejściem do improwizacji i kompozycji.

Roby Lakatos and Ensemble

Roby Lakatos zazwyczaj występuje ze swoim zespołem składającym się z wyjątkowych muzyków grających na instrumentach smyczkowych, pianisty i cymbalisty. Zespół jest często zapraszany do występów w aranżacjach orkiestrowych.

W skład zespołu Robyego wchodzą obecnie wirtuozi z klasycznym wykształceniem muzycznym, którzy doskonale odnajdują się również w tradycji folkloru węgierskich Romów. Jedno jest pewne: zespół wie, jak rozgrzać publiczność. Artyści umiejętnie łączą style, wplatając np. elementy jazzu, wiedzą, kiedy zagrać melodię pizzicato czy dołączyć fortepianowe pasaże. W pewnym momencie okazuje się, że nagle wszyscy grają razem, prowadząc cały występ do optymistycznego finału!

AUKSO – Orkiestra Kameralna Miasta Tychy

Jedna z najlepszych orkiestr kameralnych w Europie, niekwestionowany lider zespołów tego rodzaju w Polsce. Od niemal 20 lat wizytówka Polski w świecie. AUKSO – powołana przez grupę absolwentów Akademii Muzycznej w Katowicach wspólnie z Markiem Mosiem, wybitnym skrzypkiem, dyrygentem i kameralistą, od początku miała być obszarem artystycznych poszukiwań i twórczego rozwoju, wspólnego kreowania sztuki najwyższej jakości.

Nazwa AUKSO, z greckiego wzrastanie, stała się dewizą zespołu. Odnosi się do aspiracji tworzących go muzyków, wyznacza jednocześnie kierunek ich zawodowej drogi. Mówi o potrzebie doskonalenia i konsekwencji, o podejmowaniu wyzwań i otwartości.

Repertuar zespołu obejmuje muzykę od klasyki po współczesną, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki polskiej. Prawykonania swoich utworów powierzali mu m.in.: Wojciech Kilar, Zbigniew Bujarski, Aleksander Lasoń, Grażyna Pstrokońska-Nawrati l, Piotr Moss czy Cezary Duchnowski. AUKSO nagrywa też z powodzeniem muzykę filmową kompozytorów o światowej sławie, takich jak m.in. Elliot Goldenthal, czy ścieżki dźwiękowe do gier komputerowych.

Orkiestra koncertuje w Europie, Azji i Ameryce Południowej i może poszczycić się współpracą z najznakomitszymi osobowościami świata muzycznego.

Marek Moś – dyrygent

Wybitny polski dyrygent, a także skrzypek i kameralista. Założyciel i dyrektor artystyczny AUKSO – Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy, a także dyrektor festiwali Letnia Filharmonia AUKSO oraz AUKSODRONE.

Założyciel i wieloletni prymariusz Kwartetu Śląskiego – zespołu, który w krótkim czasie stał się̨ jednym z najwybitniejszych kwartetów smyczkowych w Europie. Wraz z nim występował na prestiżowych festiwalach i najznakomitszych estradach świata.

Więcej informacji oraz bilety: www.eufonie.pl

Organizatorami festiwalu są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowe Centrum Kultury. 

Mecenasem festiwalu jest ORLEN S.A.

Partnerami wydarzenia są: Filharmonia Narodowa, Polskie Radio Dwójka, Culture.pl - Instytut Adama Mickiewicza

Patronami medialnymi są: TVP, TVP Kultura, Polskie Radio, PAP, Presto, Polmic.pl.

Partnerami redakcyjnymi festiwalu są Polska Press Grupa, i.pl.  

Dyrektor festiwalu: dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. ucz.

Rada Programowa festiwalu: dr Mieczysław Kominek – przewodniczący Rady, Ewa Bogusz-Moore, dr hab. Beata Bolesławska-Lewandowska, prof. IS PAN, Oľga Smetanová, Marek Horodniczy, Aleksandra Jagiełło-Skupińska.