Umiejscowienie w systemie prawa

Prawo cywilne

Aktualny stan prawny

- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.), określana dalej w skrócie jako „pr. aut.”.
- Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1402, ze zm.)

Opis

Artystyczne wykonanie

W świetle art. 85 polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Artystycznymi wykonaniami są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania. Przedmiotem ochrony jest więc artystyczna prezentacja utworu (np. literackiego, muzycznego, słowno-muzycznego, choreograficznego).

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do:
1) ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie

• wskazywania go jako wykonawcy, z wyłączeniem przypadków, gdy pominięcie jest zwyczajowo przyjęte,
• decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,
• sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię;

2) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących polach eksploatacji

• w zakresie utrwalania i zwielokrotniania – wytwarzania określoną techniką egzemplarzy artystycznego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,
• w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono – wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy,
• w zakresie rozpowszechniania artystycznego wykonania w sposób inny niż określony powyżej – nadawania, reemitowania oraz odtwarzania, chyba że są one dokonywane za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, a także publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania artystycznego wykonania za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, artyście wykonawcy przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

Fonogram

Fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu (zob. – Utwór) albo innych zjawisk akustycznych (art. 94 ust. 1 pr. aut.). Domniemywa się, że producentem fonogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram został po raz pierwszy sporządzony.

Wideogram

Zgodnie z przepisem art. 94 ust. 2 pr. aut. wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono utwór audiowizualny. Domniemywa się, że producentem wideogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) wideogram został po raz pierwszy sporządzony.

Prawa producentów fonogramów i wideogramów

Producentowi fonogramu lub wideogramu przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub wideogramu w zakresie:

• zwielokrotniania określoną techniką,
• wprowadzenia do obrotu,
• najmu oraz użyczania egzemplarzy,
• publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu, producentowi przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

Nadanie

Nadanie programu radiowego lub telewizyjnego jest dobrem niematerialnym, podlegającym ochronie na podstawie art. 97-99 pr. aut. Chodzi tu o cały program przygotowany przez konkretnego nadawcę radiowego lub telewizyjnego (składający się z wielu audycji i innych przekazów), niezależnie od tego, czy stanowi on przejaw działalności twórczej lub artystycznej, czy takiego elementu jest pozbawiony.

Organizacji radiowej lub telewizyjnej (lub inaczej „nadawcy”) przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w zakresie:

• utrwalania,
• zwielokrotniania określoną techniką,
• nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną,
• reemitowania,
• wprowadzania do obrotu ich utrwaleń,
• odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu,
• udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Pierwsze wydanie utworu

Zgodnie z przepisem art. 991 pr. aut. wydawcy, który jako pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór, którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępniane, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres 25 lat od daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia.

Wydanie krytyczne lub naukowe

Prawo pokrewne przyznał także polski ustawodawca osobie, która po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do utworu przygotowała jego wydanie krytyczne lub naukowe, niebędące utworem. Takiemu podmiotowi przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego przez okres 30 lat od daty publikacji (art. 992 pr. aut.).

Instytucje/punkty informacyjne

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
tel. (22) 42 10 100

Bibliografia

- Barta J., Błeszyński J., Czajkowska-Dąbrowska M., Grzeszak T., Grzybowski S., Kępiński M., Markiewicz R., Nowicka A., Poźniak-Niedzielska M., Preussner-Zamorska J., Traple E., Wojciechowska A., Wojnicka E., System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, tom 13, red. J. Barta, Warszawa 2007
- Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne – Komentarz, wydanie V, Wolters Kluwer 2011
- Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, wydanie II, Wolters Kluwer, Warszawa 2010
- Matlak A., Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym, Zakamycze 2004

Autor :  Andrzej Matlak

Prof. dr hab. Andrzej Matlak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; specjalista z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych oraz prawa mediów. W 1991 r. ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową w Katedrze Prawa Autorskiego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (obecna nazwa: Instytut Prawa Własności Intelektualnej) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył Studium Podyplomowe Prawa Autorskiego, Wydawniczego i Prasowego oraz aplikację sądową. W 1997 r. obronił na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego rozprawę doktorską, w 2003 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego , a w 2011 tytuł profesora nauk prawnych. Od 1998 r. jest członkiem Komisji Prawa Autorskiego. Pełni funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Prace z Prawa Własności Intelektualnej”, wydawanego w ramach Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem ponad 50-ciu publikacji z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa mediów oraz prawa cywilnego.