Umiejscowienie w systemie prawnym

Soft law (miękkie prawo) UE

Rozwój zagadnienia w świecie i w kraju

Podczas szczytu lizbońskiego 2000 r. Rada Europejska przyjęła koncepcję „otwartej metody koordynacji”, która miała umożliwić szybszą modernizację Unii Europejskiej, pogłębienie procesów integracyjnych, jak również rozszerzenie partycypacji obywateli Unii na poziomie ponadnarodowym. Jest ona sposobem wspierania i zachęcania do współpracy między państwami członkowskimi, a także innymi państwami europejskimi. Strategia Lizbońska odniosła się również do działań w dziedzinie kultury, którą uznała z niezbędny dla rozwoju UE ‘katalizator kreatywności”. Otwarta metoda koordynacji została następnie przyjęta również w innych obszarach, w których kompetencja UE ma charakter uzupełniający i wspierający w stosunku do działań państw członkowskich.

Opis

Otwarta metoda koordynacji wprowadza nowe ramy współpracy między państwami członkowskimi pozwalając na osiąganie wspólnych celów poprzez koordynację polityk krajowych. W ramach tej metody, która ma charakter międzyrządowy, państwa członkowskie kontrolują się nawzajem, a Komisja Europejska pełni jedynie rolę obserwatora. Inne instytucje, w szczególności Parlament Europejski i Europejski Trybunał Sprawiedliwości nie posiadają kompetencji w odniesieniu do Otwartej Metody Koordynacji.
Otwarta metoda koordynacji jest stosowana w ramach elastycznego podejścia dostosowanego do dziedziny kultury, z pełnym poszanowaniem kompetencji państw członkowskich, w tym kompetencji ich władz regionalnych i lokalnych, oraz w zgodzie z zasadą pomocniczości. Udział państw członkowskich w odpowiednich działaniach i procedurach jest dobrowolny.
Otwarta metoda koordynacji opiera się na:

• wspólnej identyfikacji celów do osiągniecia w ramach Rady;
• wspólnym ustalaniu środków służących osiąganiu celów (w formie statystyk, wskaźników i wskazówek);
• analizie, polegającej na porównywaniu działań państw członkowskich i wymianie dobrych praktyk (analiza jest monitorowana przez Komisję).

Otwarta Metoda Koordynacji stanowi swoisty mechanizm polityczno-regulacyjnym oparty na zasadzie dobrowolności, którego celem jest rozpowszechnianie najlepszych praktyk i zapewnienie spójności działań państw członkowskich w osiąganiu wspólnych celów. Jej specyfika polega na politycznym charakterze, wykluczającym przyjmowanie na poziomie Unii aktów legislacyjnych.

Otwarta metoda koordynacji, jako model współpracy w dziedzinie kultury została wskazana w Rezolucji Rady z dnia 16 listopada 2007 r. dotyczącej europejskiego planu działań na rzecz kultury (Dz.Urz. UE 2007 C 287/1), a następnie zastosowana w Konkluzjach Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie planu prac w dziedzinie kultury na lata 2008–2010.

Aktualny stan prawny

Rezolucja Rady z dnia 16 listopada 2007 r. dotyczącej europejskiego planu działań na rzecz kultury, Dz.U. C 287 z 29.11.2007, s. 1

Przykłady zastosowań

Rezolucja Rady z dnia 16 listopada 2007 r. dotycząca europejskiego planu działań na rzecz kultury wyznaczyła cele strategiczne (priorytety) służące stworzeniu europejskiego planu działań na rzecz kultury oraz określiła cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte w ramach współpracy. Jednocześnie Rezolucja określiła metody realizacji wyznaczonych celów, wskazując między innymi na otwartą metodę koordynacji, która ma być stosowana w ramach elastycznego podejścia dostosowanego do dziedziny kultury, z pełnym poszanowaniem kompetencji państw członkowskich, w tym kompetencji ich władz regionalnych i lokalnych, oraz w zgodzie z zasadą pomocniczości. Uczestnictwo państw członkowskich w odpowiednich działaniach i procedurach ma być dobrowolne. Ustalono, że cele europejskiego planu działań na rzecz kultury będą realizowane za pomocą trzyletnich planów prac obejmujących ograniczoną liczbę obszarów priorytetowych, które Rada uzna za właściwe do realizacji w ramach otwartej metody koordynacji w odpowiednim okresie czasu. Na podstawie tych obszarów priorytetowych Komisja będzie dla tych planów prac proponowała szczegółowe działania, które będą omawiane, uzupełniane, aktualizowane, a w razie potrzeby zatwierdzane przez Radę Ministrów. Centralną rolę w zapewnianiu kontynuacji priorytetowych obszarów działań i podejmowaniu działań następczych oraz w utrzymywaniu tempa procesu realizacji programu przyznano Radzie we współpracy z Komisją. Komisja, po przeprowadzeniu konsultacji z właściwym organem Rady [Komitetem ds. Kultury] ma przygotować dla Rady sprawozdanie z postępu prac m.in. na podstawie informacji przekazanych dobrowolnie przez państwa członkowskie.

Znane projekty

Bibliografia:

L. Jesień, Otwarta metoda koordynacji. Kontekst i znaczenie dla Polski, Polska w Europie 1 (45) 2004 s. 53–88
P. Dąbrowska, Nowe rządzenie w Unii Europejskiej, J. Barcz (red.), Ustrój Unii Europejskiej, Warszawa 2010
 

Autor: Izabela Skomerska-Muchowska

Doktor nauk prawnych Izabela Skomerska-Muchowska, specjalista w dziedzinie prawa europejskiego i międzynarodowego publicznego, adiunkt w Katedrze Europejskiego Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.