Umiejscowienie w systemie prawa

Prawo cywilne

Aktualny stan prawny

- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.), określana dalej w skrócie jako „pr. aut.”.
- Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 79, poz. 855, ze zm.).

Opis

Rozwój technicznych środków rozpowszechniania utworów sprawił, iż organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi zaczęły odgrywać w praktyce bardzo ważną rolę. Istnienie i funkcjonowanie tych organizacji tłumaczy się tym, iż bez ich pomocy sam twórca nie byłby w stanie wykonywać swoich praw autorskich.

Działanie organizacji zbiorowego zarządzania jest szczególnie istotne w sytuacji masowego korzystania z utworów i dóbr chronionych w ramach praw pokrewnych (np. w ramach publicznego odtwarzania, nadań radiowych lub telewizyjnych, reemisji kablowej). Żaden indywidualny twórca nie ma bowiem praktycznej możliwości ustalenia, czy w danym momencie, w konkretnym miejscu na świecie jakiś użytkownik nie korzysta z jego utworu, np. muzycznego. Tym bardziej nie jest on w stanie sprawdzić, czy korzystanie to jest objęte granicami dozwolonego użytku (zob. – Dozwolony użytek utworów), czy jest dokonywane z naruszeniem jego prawa. Poza tym, gdy z korzystaniem z utworu wiąże się obowiązek zapłaty przez użytkownika na rzecz twórcy wynagrodzenia, wówczas zawarcie indywidualnej umowy z twórcą i każdorazowe określenie wysokości tego wynagrodzenia w poważnym stopniu uniemożliwiałoby funkcjonowanie większości podmiotów masowo eksploatujących utwory.

Rolą organizacji zbiorowego zarządzania jest więc pobranie stosownego wynagrodzenia od użytkownika z tytułu wykorzystywania przez niego określonego utworu, a następnie przekazanie wynagrodzenia uprawnionemu twórcy.

W Polsce działa obecnie kilkanaście organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi. Do najważniejszych z nich należą: Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Stowarzyszenie Filmowców Polskich – ZAPA, ZASP, SAWP, STOART, KOPiPOL, ZPAV.

Instytucje/punkty informacyjne

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
tel. (22) 42 10 100

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
ul. Hipoteczna 2
00-092 Warszawa
tel. (22) 827 60 61

Stowarzyszenie Filmowców Polskich – ZAPA
ul. Żelazna 28/30
00-832 Warszawa
tel. (22) 581 43 60

Związek Artystów Scen Polskich – ZASP
al. Ujazdowskie 45
00-536 Warszawa
tel. (22) 696 79 00

Stowarzyszenie Artystów Wykonawców SAWP
ul. Tagore 3
02-647 Warszawa
tel. (22) 624 90 66

Związek Artystów Wykonawców STOART
ul. Nowy Świat 64
00-357 Warszawa
tel. (22) 827 83 71

Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi
Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych KOPiPOL
ul. Warszawska 30 lok. 19
25- 312 Kielce
tel. (41) 341 54 39

Związek Producentów Audio Video ZPAV
ul. Kruczkowskiego 12 m. 2
00-380 Warszawa
tel. (22) 622 92 19

Bibliografia

- Barta J., Błeszyński J., Czajkowska-Dąbrowska M., Grzeszak T., Grzybowski S., Kępiński M., Markiewicz R., Nowicka A., Poźniak-Niedzielska M., Preussner-Zamorska J., Traple E., Wojciechowska A., Wojnicka E., System Prawa Prywatnego. Prawo autorskie, tom 13, red. J. Barta, Warszawa 2007
- Barta J., Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Traple E., Prawo autorskie i prawa pokrewne – Komentarz, wydanie V, Wolters Kluwer 2011
- Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, wydanie II, Wolters Kluwer, Warszawa 2010
- Matlak A., Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym, Zakamycze 2004

Autor : Andrzej Matlak

Prof. dr hab. Andrzej Matlak, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; specjalista z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych oraz prawa mediów. W 1991 r. ukończył z wyróżnieniem studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową w Katedrze Prawa Autorskiego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (obecna nazwa: Instytut Prawa Własności Intelektualnej) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył Studium Podyplomowe Prawa Autorskiego, Wydawniczego i Prasowego oraz aplikację sądową. W 1997 r. obronił na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego rozprawę doktorską, w 2003 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego , a w 2011 tytuł profesora nauk prawnych. Od 1998 r. jest członkiem Komisji Prawa Autorskiego. Pełni funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Prace z Prawa Własności Intelektualnej”, wydawanego w ramach Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem ponad 50-ciu publikacji z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa mediów oraz prawa cywilnego.