CNOTA
il. Paweł Jaroński

„Prawdziwa cnota krytyk się nie boi” – „Lepsza cnota w błocie niż niecnota w złocie” – „Cnota z okazją razem noc przespały. Cnoty nie było, kiedy rano wstały”. Odgadniecie, kto jest autorem każdej z tych maksym? Podpowiemy, że każda z nich powstała na gruncie polszczyzny, ale każda w innej epoce – każda też wyszła spod pióra innego autora. Warto wiedzieć, że rzeczownik CNOTA (dawniej mający postać CZSNOTA) to jedno z naszych najstarszych słów: powstał od przymiotnika CNY (dawniej CZSNY) jako nazwa zespołu cech, takich jak honor, uczciwość, szlachetność, prawość, zacność, niewinność. Z czasem znaczenie ogólne rozbiło się na kilka znaczeń szczegółowych. We współczesnych słownikach jest tych znaczeń zazwyczaj od dwóch do czterech, przy czym CNOTA ‘dziewictwo’ jest starannie oddzielana od pozostałych CNÓT. 

Źródło:

[SJP PWN; SJP Dor; USJP; SEJP Bor, 86; ESJP, I, 198]