Settings and search
CIEMIĘZCA i CIEMIĘŻYCIEL
Rodzina wyrazowa czasownika CIEMIĘŻYĆ ‘pozbawiać swobody i nakładać ciężary, wykorzystując swoją władzę’ została jakby specjalnie stworzona dla miłośników łamigłówek ortograficznych.
Ten, kto CIEMIĘŻY, to albo CIEMIĘZCA – poprawnie tylko przez z, nie przez ż, albo CIEMIĘŻYCIEL – tu już przez ż. W staropolszczyźnie był też CIEMIĘŻNIK, ale nie przetrwał próby czasu.
Dlaczego piszemy CIEMIĘZCA, skoro pochodzi on od CIEMIĘŻYĆ, a ż jest również w CIEMIĘŻYCIELU?
To kwestia wyłącznie ortograficzna: w II połowie XVIII w. zapisywano jeszcze przez ż: ciemiężca, ale wtedy również wyraz ZWYCIĘZCA miewał (nie miał, tylko miewał, bo w dużej mierze zależało to od wydawcy) postać zwyciężca. Po ujednoliceniu pisowni przyjęto jako jedyne poprawne zapisy: ZWYCIĘZCA (od ZWYCIĘŻYĆ) i CIEMIĘZCA (od CIEMIĘŻYĆ).
Warto pamiętać, że przymiotnik należący do tej samej rodziny wyrazowej, zapisywany jest nie przez ż i nie przez z, tylko przez s: CIEMIĘSKI. Podobnie zapisujemy również rzeczownik CIEMIĘSTWO ‘ciemiężenie, ucisk, prześladowanie’.
[NSPP; WSPP; SO PWN; PJ PWN; ESJP, I, 182-183]