BURMISTRZ to dosłownie „mistrz miejski”. Ale nie taki mistrz, co z miasta pochodzi, tylko taki mistrz nad mistrze, któremu całe miasto podlega. Słowo BURMISTRZ to uproszczenie wcześniejszej XV-wiecznej postaci BURGMISTRZ, będącej spolszczeniem średniowiecznoniemieckiej formy burgmīster ‘naczelnik miasta’, od burg ‘miasto, gród, zamek’ i mīster / meister ‘mistrz, naczelnik’.

W Polsce pierwsi burmistrze (albo: burmistrzowie – jak kto woli) pojawili się w XIII w., byli wówczas wybieranymi przewodniczącymi rad miejskich, jednocześnie zaś stanowili władzę wykonawczą. Dopiero w XIX wieku oddzielono urząd burmistrza od funkcji przewodniczącego rady miejskiej, a burmistrz stanął na czele magistratu lub zarządu miejskiego, który był organem wykonawczym miasta. Po II wojnie światowej zniesiono w Polsce urząd burmistrza – na całe 40 lat, kiedy to w 1990 r., po przywróceniu samorządu terytorialnego, ponownie ustanowiono tę funkcję w jej wcześniejszym znaczeniu.