W zakresie życia muzycznego uwzględniono działające na ziemiach etnicznie polskich instytucje zarówno polskie jak i obce , wszystkie one bowiem wpływały na polską kulturę. Uwzględniono także działalność polskich instytucji życia muzycznego na ziemiach o charakterze wielonarodowym (chodzi głównie o wschodnie tereny dawnej Rzeczpospolitej).

Historia muzyki rozpatrywana jest z 2 perspektyw: z perspektywy nam współczesnej i z perspektywy czasów, jakich dotyczy, obie bowiem wzajemnie się uzupełniają.

Książka podzielona jest na 2 części, obejmujące kolejno: zagadnienia życia muzycznego i twórczości muzycznej. W części I, po zwięzłej charakterystyce warunków ekonomiczno-politycznych w poszczególnych zaborach, autorka omawia kolejno poszczególne przejawy życia muzycznego: przedstawienia operowe, publiczne życie koncertowe i towarzystwa muzyczne, muzykę w kościołach, w salonach i muzykowanie domowe, muzyczny ruch wydawniczy oraz księgarnie i import nut, produkcję instrumentów, nauczanie muzyki, szkolnictwo muzyczne ze szczególnym uwzględnieniem konserwatorium warszawskiego, piśmiennictwo i początki zainteresowania muzyka dawną. Przedstawienia operowe, zjawisko które w XIX w. cieszyło się największym zainteresowaniem, opisane zostały według poszczególnych ośrodków: Warszawy, Lwowa, Krakowa, Wilna i Poznania oraz prowincji. Pozostałe przejawy życia muzycznego omówione są zbiorczo, ze wskazaniem na najważniejsze wydarzenia i przedsięwzięcia.

Przeprowadzony opis i charakterystyka życia muzycznego potwierdza dotychczasową opinię, iż w całym omawianym okresie Warszawa zajmowała miejsce centralne. Tu rodziły się najważniejsze inicjatywy i stąd promieniowały inspirująco na cały kraj, aczkolwiek zdarzały się przypadki, iż w krótkich okresach pewne dziedziny życia muzycznego były bogatsze w innym ośrodku niż Warszawa. Autorka dochodzi do wniosku, że w I połowie XIX w. powstały na ziemiach polskich niemal wszystkie instytucje życia muzycznego, jakie rozwijały się wówczas w Europie zachodniej. Różnica między polskim życiem muzycznym a życiem muzycznym wiodących ośrodków Europy zachodniej polega na mniejszej jego intensywności, a przede wszystkim na braku ciągłości.

Część dotycząca twórczości ujęta jest w dwojaki sposób. Rozdziały pierwszy i ostatni poświęcone są twórczości odpowiednio do 1830 i od 1830 do 1850. Kompozycje omawiane są według gatunków ze zwróceniem szczególnej uwagi na ich przynależność stylistyczną. Z tych zbiorczych rozdziałów wydzielono twórczość 3 kompozytorów: Elsnera, Chopina i Dobrzyńskiego; każdemu z mnich poświęcono odrębny rozdział. Podyktowane to zostało wagą artystyczną ich spuścizny i/lub jej znaczeniem dla ówczesnej polskiej kultury. W rozdziale poświęconym Elsnerowi i Dobrzyńskiemu autorka nie opisuje w sposób systematyczny całej ich twórczości, lecz koncentruje się na najważniejszych utworach. I tak np. w rozdziale dotyczącym Elsnera, po ogólnym omówieniu twórczości, w sposób bardziej szczegółowy scharakteryzowane zostało oratorium Passio Domini nostri, uznane przez autorkę za najwybitniejsze dzieło kompozytora. Rozdział poświęcony Dobrzyńskiemnu koncentruje się przede wszystkim na jego symfoniach, utworach kameralnych, koncercie fortepianowym i operze Monbar jako utworach najważniejszych w ówczesnej polskiej twórczości. Dzieła Chopina omówione zostały według gatunków. Autorka pokazuje związki genetyczne wczesnych utworów Chopina z otaczającą go twórczością polskich kompozytorów, a omawiając utwory późniejsze wskazuje na nowatorstwo kompozytora, dokonującą się w jego twórczości redefinicję zastanych gatunków, bogactwo i różnorodność środków muzycznych, wykraczających daleko poza konwencje epoki. Autorka omawia także ewolucję, jaka dokonuje się w twórczości Chopina, polegającą – najogólniej rzecz ujmując – na coraz dalej postępującym zacieraniu granic i jednoznaczności formalnej, gatunkowej, tonalnej, harmonicznej, rytmicznej itp. W pracy podjęty został także wątek recepcji postaci i twórczości Chopina w kulturze polskiej, w tym w działalności kompozytorskiej w I połowie XIX w. Analiza materiałów prowadzi autorkę do wniosku, iż wpływ Chopina miał charakter powierzchowny i polegał na naśladownictwie wybranych zewnętrznych cech utworów, nie był natomiast bodźcem do poszukiwań twórczych.

Konkludując Autorka stwierdza, że w okresie do 1830 znaczące miejsce w twórczości zajmują gatunki o proweniencji klasycznej, a język muzyczny operuje środkami właściwymi dla wczesnego, rzadziej dojrzałego klasycyzmu. Po 1831 , wyłączając Chopina, język muzyczny pozostał nadal w orbicie środków klasycznych, ale późniejszych, bardziej dojrzałych, na które nakładają się pewne elementy pojawiające się aktualnie w muzyce europejskiej. Zmieniają się proporcje między gatunkami typowo klasycznymi i właściwymi dla romantyzmu na korzyść tych ostatnich. Niezależnie od podejmowanych gatunków i charakteru języka muzycznego, dla całej polskiej twórczości tego czasu charakterystyczna jest infiltracja rytmów i melodii ludowych, które miały być nośnikiem narodowego charakteru twórczości.

Wśród kompozytorów polskich omawianego okresu, poza Chopinem, nie było nowatorów, ale było wielu niewątpliwie uzdolnionych kompozytorów. Ich twórczość była bardzo nierówna. Powstało jednak szereg dobrych kompozycji, wartych przywrócenia estradzie koncertowej, co obecnie stopniowo następuje.

>> Informacje o autorce

Cykl wydawniczy Historia Muzyki Polskiej składa się z 12 tomów omawiających kolejne epoki historii muzyki: Średniowiecze, Renesans, Barok, Klasycyzm, Romantyzm, okres między Romantyzmem a Współczesnością i Współczesność. Wszystkie książki wchodzące w skład publikacji, zostały napisane przez wybitnych muzykologów, znawców okresów, którym poświęcili swoje prace. 

To jedyny w swoim rodzaju cykl wydawniczy, który w naukowy sposób opisuje kompleksowo, na tle kultury europejskiej, rozwój i historię muzyki polskiej od początku naszej państwowości aż do roku 2000.

Narodowe Centrum Kultury stopniowo udostępnia wersje elektroniczne publikacji wchodzących w skład cyklu.