W dotychczasowych syntetycznych ujęciach historii muzyki polskiej muzyka XVI wieku zajmuje eksponowane miejsce jako dobrze znana i wysoko ceniona pod względem artystycznym. Stanowi teren, na którym ujawniają się wyraźne symptomy kształtowania się zaczątków stylu narodowego, przy jednoczesnym wzroście znaczenia wpływów obcych, zwłaszcza niemieckich, niderlandzkich i włoskich, co pozwala przestawić jej dzieje na szerokim tle historyczno-terytorialnym i ustalić miejsce muzyki polskiej w rozwoju muzyki europejskiej.

W książce wydzielono wiek XVI jako odrębny okres w historii muzyki polskiej, traktując jednak daty graniczne jako płynne. Autorka szczegółowo definiuje zakres przedmiotowy badań, ram chronologicznych oraz podstawy materiałowej. Duże znaczenie przykłada do identyfikacji muzycznych wyznaczników stylu narodowego przy jednoczesnym podkreśleniu uniwersalizmu dawnej kultury i względnej jednolitości kierunków rozwojowych europejskiej. Dotyczy to głównych nurtów techniki kompozytorskiej, nawiązywania do tradycji i wspólności repertuaru. Problemy te są rozpatrywane z punktu widzenia historii muzyki europejskiej, dziejów muzyki w kręgu Europy Środkowej i lokalnego charakteru niektórych zjawisk. Podstawę materiałową tworzą przede wszystkim źródła muzyczne: oryginalne rękopisy i kopie (w tym tabulatury, zbiory kompozycji wokalnych jedno- i wielogłosowych) lub druki (traktaty teoretyczne, kancjonały, luźne druki pieśni, wydania zbiorowe) oraz edycje źródłowe. Posłużono się również podstawowymi pracami o charakterze ogólnokulturowym, opracowaniami powszechnej historii muzyki XVI w., a także rozprawami z różnych dziedzin kultury staropolskiej.

Zasadniczy przedmiot badań przestawiono w książce w dwu działach. W pierwszym z nich ukazano obraz kultury muzycznej w Polsce w XVI w., a w nim jej tradycje i podstawowe kierunki rozwojowe, rolę kontaktów międzynarodowych, cechy i znaczenie organizacji życia muzycznego i główne jego centra (dwór, ośrodki kultu religijnego, miasta), wykonawstwo muzyczne (w tym budownictwo instrumentów), formy przekazu muzycznego, problemy edukacji muzycznej (roli Akademii Krakowskiej i szkół kościelnych) oraz teorię muzyki z szerokim uwzględnieniem polskich i zachowanych w Polsce traktatów i pism muzycznych. W drugim dziale omówiono najważniejsze problemy związane z twórczością muzyczną w Polsce w XVI w., przedstawiając kolejno muzykę wokalną i wokalno­ instrumentalną (w tym msze, motety i inne formy polifoniczne, pieśni monodyczne i wielogłosowe, chorał rzymski), muzykę instrumentalną (organową, lutniową, solową i zespołową) i na zakończenie wyodrębniono twórczość Mikołaja Zieleńskiego, działającego na przełomie XVI i XVII w., głównego w owym czasie w Polsce przedstawiciela muzyki polichóralnej.

Ujęty w ten sposób materiał poprzedza kalendarium epoki z chronologicznymi zestawieniami wydarzeń z zakresu historii ogólnej, historii muzyki, nauki i kultury w Polsce i na świecie. Uzupełnieniem książki jest obszerna bibliografia (wskazówki bibliograficzne znajdują się również po poszczególnych rozdziałach), spis przykładów muzycznych oraz indeks źródeł, tytułów utworów i miejscowości.

>> Informacje o autorce

Cykl wydawniczy Historia Muzyki Polskiej składa się z 12 tomów omawiających kolejne epoki historii muzyki: Średniowiecze, Renesans, Barok, Klasycyzm, Romantyzm, okres między Romantyzmem a Współczesnością i Współczesność. Wszystkie książki wchodzące w skład publikacji, zostały napisane przez wybitnych muzykologów, znawców okresów, którym poświęcili swoje prace.

To jedyny w swoim rodzaju cykl wydawniczy, który w naukowy sposób opisuje kompleksowo, na tle kultury europejskiej, rozwój i historię muzyki polskiej od początku naszej państwowości aż do roku 2000.

Narodowe Centrum Kultury stopniowo udostępnia wersje elektroniczne publikacji wchodzących w skład cyklu.