Publikacja stanowi najobszerniejsze w dotychczasowej literaturze przedmiotu syntetyczne przedstawienie dziejów kultury muzycznej w Polsce w czasach prehistorycznych oraz w poszczególnych etapach okresu średniowiecza, poczynając od czasów najdawniejszych, a kończąc na restytucji instytucji królestwa w dobie Władysława Łokietka. Tak szeroki zakres historyczny, oparcie badań na różnego rodzaju źródłach, zarówno muzycznych jak i pozamuzycznych, wraz ze zróżnicowaniem opisywanej materii, spowodował konieczność wykorzystywania osiągnięć innych nauk; zjawiska muzyczne ujmowane są więc w powiązaniu z archeologią, historią polityczną, społeczną, z dziejami kościoła, rozwojem jego instytucji i form kultu oraz innymi dziedzinami życia duchowego i artystycznego, co w rezultacie nadaje książce charakter ujęcia interdyscyplinarnego. W książce omówiono również wiele zagadnień ogólnych, powiązanych z muzyką w różnym stopniu, które włączane są powszechnie do szerokiego kręgu problematyki dziejów kultury muzycznej i w których muzyka nie zawsze odgrywa dominującą rolę. W ten sposób powstał możliwy do ujęcia przy dzisiejszym stanie naszej wiedzy obraz źródeł, genezy, kształtowania się i początkowych etapów ewolucji kultury muzycznej w Polsce, rozumianej jako zbiór miejscowych, po części własnych i względnie trwałych osiągnięć, obejmujących wszystkie dziedziny życia muzycznego w planie materialnym (instrumenty muzyczne, zapisy muzyczne) i duchowo-intelektualnym (twórczość muzyczna, myśl o muzyce, formy praktyki wykonawczej). Trudności realizacji tego projektu tkwią w niedostatkach materiałów źródłowych, a dążenia do całościowego ujęcia są realizowane poprzez powiązanie muzyki i kultury muzycznej z dziejami państwa, społeczeństwa i narodu. Stąd przyznawanie dużego znaczenia warunkom społeczno-politycznym i związkom muzyki z religią i rozwojem liturgii kultywowanej w kościele rzymskim.

Opierając się na oryginalnej periodyzacji dziejów muzyki dawnych wieków książka zawiera na wstępie wprowadzenie odnoszące się do czasów prehistorycznych, w którym przedstawiono wiadomości o najstarszych przejawach kultury muzycznej w czasach starożytnych na ziemiach późniejszej Polski aż do początków średniowiecza, to znaczy do ok. VI-VII w. W tym okresie tkwiły korzenie wielu przejawów kultury muzycznej średniowiecza. Główna część książki obejmuje okres od ok. VIII do początku wieku XIV, określany często mianem wczesnego średniowiecza. Podzielono go na trzy etapy, których wyodrębnienie uzasadnione jest rozwojem gospodarczym, układem politycznym i poziomem życia umysłowego. W etapie pierwszym, zwanym umownie przedpiastowskim, omówiono warunki kształtowania się kultury muzycznej, jej podstawowe elementy i funkcje. Etap drugi, wczesnopiastowski, osadzony już całkowicie w realiach historycznych i poświęcony kulturze muzycznej X i XI w., zawiera omówienie życia muzycznego, podstawowych kierunków i nurtów muzyki polskiej, wprowadzenia chorału rzymskiego (jego źródłom, repertuarom, praktyce wykonawczej i notacji muzycznej), instrumentarium muzycznego i jego źródeł oraz początków edukacji muzycznej. Etap trzeci dotyczy kultury muzycznej w okresie rozbicia dzielnicowego w XII i XIII w. i obejmuje omówienie źródeł, tradycji, podstawowych cech oraz społeczno-politycznego i ideologicznego podłoża kształtowania kultury muzycznej, a także instrumentów muzycznych i muzyki instrumentalnej, szkolnictwa muzycznego i cech paleografii muzycznej oraz dokładny opis repertuaru muzycznego i twórczości muzycznej ze szczególnym uwzględnieniem muzyki liturgicznej, pieśni i początków muzyki wielogłosowej. Stosunkowo obszerne fragmenty książki poświęcono omówieniu źródeł. Podstawę materiałową stanowią źródła bezpośrednie, które pojawiły się w okresie wczesnopiastowskim, a zwłaszcza w czasie rozbicia dzielnicowego. Tworzą je rękopiśmienne zabytki muzyczne, które w postaci zapisów melodii chorałowych stanowią grupę najstarszych źródeł czysto muzycznych; w XIII w. ich liczba znacznie wzrosła, przynosząc już z końcem tego stulecia zapisy utworów wielogłosowych, będących najstarszymi świadectwami kultywowania muzyki polifonicznej na naszych ziemiach, oryginalnej łacińskiej twórczości liturgiczno-muzycznej, a także pierwsze dzieła literacko­ muzyczne w języku polskim oraz przekazy najdawniejszych tekstów teoretyczno­ muzycznych. Natomiast wśród najważniejszych źródeł pośrednich wymienia się zabytki archeologiczne, pozyskiwane drogą prac wykopaliskowych, ikonograficzne, ważne zwłaszcza dla badań nad instrumentami muzycznymi, oraz literackie i inne pozamuzyczne źródła pisane. Treść książki poprzedza kalendarium epoki przedstawiające chronologiczny zestaw najważniejszych wydarzeń z zakresu historii muzyki polskiej i powszechnej, historii Polski i świata, historii nauki i kultury w Polsce i na świecie od czasów najdawniejszych do roku 1320. Ważną rolę ze względu na brak przypisów spełnia aneks zawierający informacje bibliograficzne. Książka zaopatrzona jest w indeksy źródeł i utworów.

 >> Informacje o autorze

Cykl wydawniczy Historia Muzyki Polskiej składa się z 12 tomów omawiających kolejne epoki historii muzyki: Średniowiecze, Renesans, Barok, Klasycyzm, Romantyzm, okres między Romantyzmem a Współczesnością i Współczesność. Wszystkie książki wchodzące w skład publikacji, zostały napisane przez wybitnych muzykologów, znawców okresów, którym poświęcili swoje prace.

To jedyny w swoim rodzaju cykl wydawniczy, który w naukowy sposób opisuje kompleksowo, na tle kultury europejskiej, rozwój i historię muzyki polskiej od początku naszej państwowości aż do roku 2000.

Narodowe Centrum Kultury stopniowo udostępnia wersje elektroniczne publikacji wchodzących w skład cyklu.