Organizator: Fundacja AVE
Data: 15 czerwca 2025
Miejsce: Płock

PRAWYKONANIE PENTALOGII „ČIURLIONIS SYNERGIE” - CHÓR AVE I FILHARMONICY, 15 czerwca, godz. 19:00, Katedra w Płocku

To był absolutnie niezwykły koncert w ramach programu kulturalnego polskiego prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. W niedzielę 15 czerwca 2025 roku o g. 19 w płockiej Bazylice Katedralnej pw. Wniebowzięcia NMP odbyło się prawykonanie pięcioczęściowego utworu duetu kompozytorów z Litwy i Polski Zity Bružeitė oraz Jerzego Cembrzyńskiego, opartego na poematach i listach niezwykłego artysty Mikołaja Konstantego Čiurlionisa. Zaśpiewał Chór AVE, a zagrała orkiestra muzyków Filharmonii Narodowej.

Čiurlionis na nowo odkrywany

– Postanowiliśmy sięgnąć do niezwykłej postaci, która łączy Polskę i Litwę, a nad Wisłą wciąż jest za mało znana – mówi Bartłomiej Włodkowski z Fundacji AVE, organizującej przedsięwzięcie. Urodzony dokładnie 150 lat temu Čiurlionis to znakomity kompozytor, malarz i poeta o randze światowej! Można nazwać go twórcą interdyscyplinarnym – na ten sam temat komponował, przygotowywał cykle obrazów i pisał poematy. I chociaż działał na wielu polach w każdej dziedzinie okazał się mistrzem! Wyznaczał nowe kierunki. Kreował symbolizm, surrealizm i serializm.

Urodził się na Litwie, ale większość życia spędził w Warszawie, gdzie ukończył Warszawski Instytut Muzyczny oraz Szkołę Sztuk Pięknych. Tutaj zdobywał nagrody, stworzył swoje największe dzieła muzyczne i malarskie, prowadził też znakomity chór. W pierwszej dekadzie XX wieku zaangażował się w promowanie niepodległości Litwy. „Zamierzam całą swoją twórczość poświęcić Litwie” – pisał. Co ciekawe dopiero wtedy, za sprawą swojej przyszłej żony Sofii Kymantaitė, nauczył się litewskiego.

Ale jednocześnie podkreślał: „Powinniśmy być dumni, żeśmy Polakami. Zabrano nam ziemię, swobodę, prawda, ale mowy naszej, serc i inteligencji nie wydrą nawet przemocą”. – Čiulionis w genialny sposób łączy kulturę polską i litewską! – dodaje Włodkowski. – Pokazuje, że Europa jest silna lokalnymi tradycjami.

Zmarł w wieku zaledwie 36 lat w „Czerwonym Dworze” w Markach, gdzie leczył się – jak to się wówczas mówiło – na melancholię. Ale miał też związki z Płockiem. Studiował ze znaną płocczanką, etnografką, ceramiczką i malarką Wandą Szrajberówną, z którą jeździł na słynne plenery profesora Konrada Krzyżanowskiego.

60-osobowy chór i Filharmonicy

Aby spuściźnie Čiurlionisa nadać nowy wymiar, w trwającym kilka miesięcy procesie warsztatowym powstał pięcioczęściowy poemat muzyczny opracowany w warstwie słownej przez Bartłomieja Włodkowskiego na bazie wierszy i listów Čiurlionisa. Muzykę stworzyli znakomici kompozytorzy Zita Bružeitė, nazywana litewskim Haendlem oraz Jerzy Cembrzyński, laureat Grammy, który jest także autorem wszystkich instrumentacji.

Utwór wykonało 60-osobowy międzypokoleniowy chór AVE, działający na warszawskiej Białołęce, mający na swoim koncie wiele nagród i wyróżnień oraz prawykonania oratoriów. Nagrał kilka płyt CD oraz systematycznie występuje w rozgłośniach radiowych i stacjach telewizyjnych. Zespół działa od 1939 roku! W ubiegłym roku z okazji jubileuszu otrzymał od Marszałka Województwa Mazowieckiego Adam Struzika Medal PRO MASOVIA za wkład w rozwój kulturalny Województwa.

Śpiewakom towarzyszyła orkiestra muzyków Filharmonii Narodowej (Antoni Figurski – skrzypce I, Jan Pietkiewicz – skrzypce II, Grzegorz Chmielewski – altówka, Mateusz Szmyt – wiolonczela, Jerzy Cembrzyński – kontrabas, Aleksandra Rojek – obój, rożek angielski, Grzegorz Prokopczuk – piano) pod batutą znakomitej dr Anny Waligóry-Tarnowskiej, która też kierowała wielomiesięcznym procesem przygotowania zespołu. Wspierali ją dr Bogumiła Dziel-Wawrowska, Bogdan Śliwa oraz Bartłomiej Włodkowski, który też poprowadzi niedzielny koncert.

Oprócz tego w czasie koncertu zabrzmiała monumentalna kantata „De profundis”, jeden z pierwszych dojrzałych utworów Čiurlionisa. To trawestacja psalmu „Z głębokości wołam do Ciebie, Panie”.