Trudna Pamięć: Wołyń 1943

Pierwszy masowy mord dokonany z inicjatywy Ukraińskiej Powstańczej Armii miał miejsce 9 lutego 1943 roku w polskiej kolonii Parośle, w gminie Antonówka, w której ze szczególnym okrucieństwem zamordowano 173 osoby.

Czy historia może być obiektywna? Czy można spróbować ustalić jedną zgodną wersję wydarzeń, przypisać jednoznaczną winę Ukraińcom, przyznać że Polakom należą się przeprosiny od Ukraińców budujących swoją narodową tożsamość na działaniach Ukraińskiej Powstańczej Armii?

Z raportu pt. „Trudna Pamięć: Wołyń 1943” opublikowanego w lipcu 2013 roku przez Centrum Badania Opinii Społecznej wynika, że aż 47 procent Polaków nie wie ani kto był sprawcą rzezi wołyńskiej, ani kto padł jej ofiarą. 7 proc. ankietowanych głęboko wierzy w to, że była to zbrodnia dokonana na Polakach przez Niemców lub Rosjan, zaś jedynie 30 proc. ankietowanych wie, że sprawcami byli Ukraińcy.

Do tej pory – według ocen ekspertów i wyników badań opinii publicznej – ludobójstwo na Wołyniu pozostaje jednym z najmniej utrwalonych w świadomości społecznej wydarzeń z najnowszej historii Polski. I paradoksalnie – jest jednocześnie tragedią, która w sposób radykalny dzieli Ukraińców i Polaków.

Czy możliwe jest polsko - ukraińskie pojednanie, porozumienie, przebaczenie? Czy bez powrotu na Wołyń, do wydarzeń sprzed ponad 70 lat, nazwanych w 2013 roku przez Sejm RP czystką etniczną o znamionach ludobójstwa uda się budować wspólną przyszłość?

Próby pojednania

W grudniu 2014 roku Prezydent Ukrainy Petro Poroszenko powiedział w polskim Sejmie: Ja uważam, że powinniśmy wkładać wszelkie nasze wysiłki i działania w to, by doprowadzić do pojednania i połączenia naszych narodów. Drodzy przyjaciele. Bardzo ważne jest to by szukać prawdy historycznej nie upolityczniając tych trudnych kart historii. I wzywam Ukraińców, ale także Polaków do tego by uszanować pamięć tych, którzy zaginęli naszych krajów. Ci, którzy zginęli powinni być pochowani w sposób godny. Ale nie możemy tworzyć naszej polityki na grobach i mogiłach, bo taka polityka nie ma przyszłości.

Gesty i symbole są potrzebne, ale czy są wystarczające? Czy może ważniejszy od gestów i symboli jest nowy kształt masowej edukacji historycznej orientowanej nie na proste prawdy, a na krytyczne spojrzenie doświadczenia historycznego, w tym doświadczenia historycznego własnego narodu ? Czy lepsza atmosfera na Ukrainie wobec Polaków i w Polsce wobec Ukraińców, po wydarzeniach na Majdanie ułatwi takie pojednanie?

Na te  pytania postarają się znaleźć odpowiedź uczestnicy debaty.