Wyspiański był przyjacielem Pana Młodego od czasu wspólnej nauki w krakowskim gimnazjum, sam nieco wcześniej poślubił chłopkę ze wsi Konary pod Tarnowem, Teofilę Pytko, z którą zresztą przyjechał do Bronowic. Ponadto zabawa weselna odbywała się w wiejskim domu malarza Włodzimierza Tetmajera, który od dziesięciu lat był mężem chłopki, Anny z Mikołajczyków, starszej siostry żony Lucjana Rydla. Dramat Stanisława Wyspiańskiego wystawiony został po raz pierwszy w Teatrze Miejskim w Krakowie 16 marca 1901 r.

Na weselu Lucjana Rydla spotkali się inteligenci z Krakowa wywodzący się ze szlachty i chłopi z Bronowic. Stanisława Wyspiańskiego owa konfrontacja sprowokowała do postawienia pytania: czy te dwie warstwy społeczne są w stanie stworzyć jeden naród i wspólnie wywalczyć niepodległe państwo utracone przez przodków?

Przywołane z zaświatów duchy zmarłych, w tym proroka Wernyhory wręczającego Gospodarzowi złoty róg, doprowadzają do przygotowywania  zbrojnego zrywu z udziałem chłopów gotowych walczyć kosami postawionymi na sztorc, jak w Powstaniu Kościuszkowskim. Ale zamiast wypatrywanego przez weselników Archanioła Michała mającego poprowadzić Polaków, pod opieką ich Królowej Matki Boskiej, do walki z zaborcami w zakończeniu dramatu w izbie pojawia się słomiany Chochoł symbolizujący odradzanie się życia poprzez śmierć, zarazem stanowiący uosobienie narodowego fatum.

Pogrążeni w letargu weselnicy zaczynają tańczyć przy dźwiękach granej przez Chochoła na patykach melodii. A ponieważ Jasiek, któremu Gospodarz powierzył misję zwołania okolicznych chłopów zgubił złoty róg, nie jest w stanie  ich przebudzić, a tym samym przerwać chocholi taniec obrazujący zbiorową niemoc i utratę woli działania.

Pogrążający się w rozpaczy Jasiek daremnie krzyczy wzbudzając litość i trwogę. Stanisław Wyspiański w ten sposób nadał wymiar tragiczny zarówno historii Polski, jak i życiu całej jego generacji w trzech państwach zaborczych. Niemniej w 1918 r. sportretowane w Weselu pokolenie zdołało odzyskać niepodległość.

Stanisław Wyspiański (1869-1907) plastyk, dramatopisarz i inscenizator teatralny, przez większość niespełna czterdziestoletniego życia związany z Krakowem, chociaż w trakcie studiów wiele podróżujący zwłaszcza po Niemczech i Francji. Najwybitniejszy i najbardziej wszechstronny twórcą polskiego modernizmu. Jako plastyk tworzył przede wszystkim portrety pastelowe, freski z motywami kwiatowymi i witraże do kościołów. Ale pozostawił również architektoniczny projekt przebudowy siedziby królów polskich Wawelu (w duchu ateńskiego Akropolu). Z tradycji rodzimego teatru romantycznego i oper Richarda Wagnera wyprowadził konwencję swych dramatów zarówno osnutych wokół historii Polski (Warszawianka, Noc listopadowa, Bolesław Śmiały), jak i współczesnych (Wesele, Wyzwolenie, Akropolis,  Sędziowie). W teatrze krakowskim oraz lwowskim zaprezentował się jako nowoczesny scenograf i inscenizator własnych sztuk, ale także Dziadów Adama Mickiewicza. Niestety, w 1905 r. przegrał konkurs na dyrektora Teatru Miejskiego w Krakowie. Zarys inscenizacji Hamleta Williama Shakespeare’a pozostawił w formie studium.  Wywarł silny wpływ na dwudziestowieczną polską sztukę i teatr, formując zarówno narodową wyobraźnię, jak i świadomość tuż przed podjęciem walki o niepodległość.