Sobiesciana i heveliana

Wybór prac prezentowanych w ramach wystawy składa się na opowieść o relacji astronoma z dworem królewskim, ukazuje także związki Sobieskiego z Gdańskiem. Relację tę przypomną ciekawe i rzadko eksponowane ze względu na technikę (na podłożu papierowym) obiekty odnoszące się do postaci króla Jana III oraz członków jego rodziny, tzw. sobiesciana.

Przechowywane w PAN Bibliotece Gdańskiej heveliana to niemal kompletny zbiór wszystkich drukowanych dzieł Heweliusza – od pierwszego, wydanego w 1647 roku traktatu pt. “Selenographia sive Lunae descriptio”, po edycje wydane pośmiertnie (“Prodromus Astronomiae”, “Catalogus stellarum fixarum”, “Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia”). Część z nich wytłoczona została we własnej drukarni słynnego astronoma. Wspaniale oprawione woluminy cechuje piękna szata edytorska, luksusowa oprawa i ciekawa historia. Kolekcja dzieł Jana Heweliusza została wpisania na listę krajową Programu UNESCO “Pamięć Świata”.

Najwspanialsze atlasy nieba

Na wystawie prezentowane będą m.in. “Prodromus astronomiae” i “Firmamentum Sobiescianum” – jeden z najwspanialszych atlasów nieba wydanych w dobie nowożytnej, czy “Machinae coelestis pars posteriori” z roku 1679 – dzieła dedykowane królowi Janowi III.  W tym ostatnim  badacz opisał swoje obserwatorium, wymienił instrumenty, z jakich korzystał i udokumentował je na wspaniałych rycinach wykonanych między innymi przez Andreasa Stecha i Izaaka Saala.

Za publikację “Prodromus astronomiae”, tomu zawierającego pełny katalog pozycji gwiazd stałych, a także “Firmamentum Sobiescianum” (atlas nieba), odpowiadała Elżbieta z domu  Koopman, wdowa po Heweliuszu, która po śmierci męża czuwała nad wydaniem jego nieukończonych dzieł. Ona także jest autorką dedykacji skierowanej do Jana III jako mecenasa nauk oraz zwycięzcy spod Wiednia, poprzedzającej  tekst Prodromus astronomiae. Cenne dzieła ozdabiają artystyczne frontyspisy, winiety, ilustracje, natomiast atlas składa się z bogatego zespołu niezwykle ciekawych i wysokiej klasy artystycznej rycin ukazujących konstelacje (w formie figuratywnej) oraz obie półkule nieba, północną i południową. Przy powstaniu grafik współpracowały trzy osoby: sam autor, miejscowy malarz Andrzej Stech oraz sztycharz Karol de La Haye.

Listy Stanisława Lubienieckiego i Jana Heweliusza

Wystawa jest okazją do zaprezentowania szerokiej publiczności, po raz pierwszy, monumentalnego dzieła Stanisława Lubienieckiego, historyka i astronoma. “Theatrum cometicum” – nowy nabytek w kolekcji Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie – zawiera listy wymieniane przez Lubienieckiego w ramach Republiki Uczonych (jak owym czasie nazywano sieć uczonych korespondentów z całej Europy), m.in. z Janem Heweliuszem, podejmujące temat komet.

Artystyczna ekspresja twórców XXI wieku

Wystwa “Księżyc i Tarcza Sobieskiego” łączy historię ze współczesnością, sztukę i naukę czasów baroku z różnorodnymi formami artystycznej ekspresji twórców XXI wieku. Na terenie Oranżerii i parku historycznej rezydencji wilanowskiej zaprezentowane zostaną prace wykładowców, wykładowczy, doktorantów i doktorantek ASP w Warszawie. Współczesne prace graficzne, malarskie oraz instalacje odnoszą się do działalności gdańskiego astronoma i niewątpliwie inspirowane są prowadzonymi przez Heweliusza badaniami nieboskłonu (m.in. obserwacjami Księżyca, odkrytymi gwiazdozbiorami), a także warstwą wizualną jego prac naukowych. Współcześni artyści / współczesne artystki, zainspirowani_e siedemnastowiecznymi dziełami dokumentującymi rozwój badań naukowych, stworzyli innowacyjną i fascynującą ścieżkę prowadzącą do nieograniczonej niczym przestrzeni ponad naszymi głowami. 

Uczestnicy i uczestniczki wystawy:

Magdalena Boffito, Mariusz Bonna, Paulina Buźniak, Nastazja Ciupa, Aleksander Czekaj, Małgorzata Ćwiek, Mateusz Dąbrowski, Paul Wirkus, Natalia Dołgowska, Henryk Gostyński i Anna Szyjkowska Piotrowska, Krzysztof Jabłonowski, Maciej Januszewski, Katarzyna Stefania Józefowicz, Anna Kacprzak, Kimba Frances Kerner, Beata Konarska, Klaudia Krynicka, Magdalena Kubik, Irena Ławruszko, Ewa Łuczak, Ryszard Ługowski, Paweł Nowak, Dorota Optułowicz McQuaid, Błażej Ostoja Lniski, Aleksandra Owczarek, Alina Potemska, Zuzanna Sitarska, Piotr Smolnicki, Jacek Staszewski, Magdalena Nowakowska Troniewska, Wojciech Tylbor Kubrakiewicz, Andrzej Węcławski, Małgorzata Zaremba, Karolina Zimna-Stelmaszewska, Igor Żukowicz.

Alina Potemska to ukraińska artystka, która była stypendystką programu Gaude Polonia w roku 2015.

Wystawa: “Księżyc i Tarcza Sobieskiego. Heveliana dawne i sztuka współczesna”

Kuratorka wystawy: prof. Dorota Folga-Januszewska
Kuratorki organizacyjnie: Aleksandra Głowacz, Marta Gołąbek

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Organizatorzy: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Partnerzy: PAN Biblioteka Gdańska,  Polskie Towarzystwo Astronomiczne

Patronat honorowy: POLSA. Polska Agencja Kosmiczna

Patroni medialni: TVP Kultura, Radio Dla Ciebie