Analiza statystyczna danych dla polskich gmin na przestrzeni lat 2001-2013 potwierdziła rozpoznania z innych badań kultury w Polsce. Skala samorządowego finansowania kultury systematycznie rosła od początku lat dwutysięcznych, co w znacznym stopniu wynikało z przeprowadzanych w tym czasie inwestycji.

Wydatki na kulturę cechuje przestrzenne zróżnicowanie. Analiza graficzna wskazuje, że obserwujemy zróżnicowanie między regionami. Koncentracja wydatków na kulturę ma miejsce w miastach, w pobliżu aglomeracji. Ciekawym zjawiskiem, które widać na mapach, jest „przejmowanie” przez duże miasta obowiązku finansowania kultury od gmin, które je otaczają.

Wydatki majątkowe – miara inwestycji – zmieniały się dużo bardziej niż wydatki bieżące, które w uproszczony sposób informują o stanie kultury, a w analizowanym okresie wykazywały stabilny niewielki coroczny wzrost. Inwestycje pochłaniały coraz większą część wydatków na kulturę. Wydatki majątkowe były więc odpowiedzialne za znaczną część zmian w poziomie gminnego finansowania kultury.

Kultura w polskich gminach w 2001 roku była niedoinwestowana. Kolejne lata można nazwać czasem nadrabiania zaległości poprzez „inwestycje mimo wszystko” – inwestycje realizowane wbrew kryzysowi gospodarczemu prawdopodobnie dzięki środkom zakontraktowanych dotacji z budżetu Unii Europejskiej.

Choć sytuacja poprawiła się we wszystkich typach gmin, największa zmiana w finansowaniu kultury w latach 2001-2013 dotyczy wsi. Zmianę na wsiach najlepiej widać na przykładzie wydatków przeliczonych na 1 mieszkańca – wsie zbliżyły się do miast w poziomie wydatków na kulturę per capita i dogoniły miasta w obszarze inwestycji w kulturze per capita. Wydaje się, że największym beneficjentem zmian z lat 2001-2013 są właśnie wsie – gminy, które startowały z najniższego poziomu.

Niepokojącym zjawiskiem obserwowanym w ostatnich latach są przypadki wzrostu wydatków majątkowych w sytuacji spadku wydatków na kulturę ogółem, czyli ograniczania finansowania bieżącej działalności kulturalnej. Taka sytuacja miała miejsce w gminach miejskich, które przeznaczają na kulturę najwięcej spośród wszystkich gmin.

Z przeprowadzonej analizy ekonometrycznej wynika, że wydatki majątkowe wpływają dodatnio na wydatki bieżące i to już w kolejnym okresie po dokonaniu inwestycji. Najbardziej oczywistym prognostykiem przyszłych wydatków bieżących jest ich wartość z lat ubiegłych, która zawiera w sobie wpływ inwestycji z kolejnych okresów. Wydatki majątkowe wpływają na wydatki bieżące jeszcze wiele lat po inwestycji i wpływ ten przez lata pozostaje na podobnym poziomie. Dotychczasowa analiza pozwala postawić hipotezę, że możemy mieć w Polsce do czynienia z obydwoma przypadkami zależności wydatków bieżących na kulturę w danej gminie od wydatków majątkowych w poprzednich latach u sąsiadów:

• zwiększonymi wydatkami bieżącymi na kulturę w gminach znajdujących się w klastrze obszarów, w których rozwija się kulturę,
• mniejszymi wydatkami tam, gdzie wysokie inwestycje w kulturę w sąsiednich gminach zwalniają z obowiązku zaspokajania potrzeb kulturalnych mieszkańców.

Przeprowadzona analiza pokazuje, że gminne wydatki majątkowe powinny przełożyć się, być może nawet w krótkim czasie, na wzrost wydatków bieżących na kulturę. Prawdopodobnie jednak finansowanie kultury będzie przebiegało inaczej niż dotychczas, np. bez wsparcia środków unijnych. Nawet jeśli wydatki bieżące zaczną znowu stabilnie wzrastać (po osłabieniu tej tendencji w latach 2011-2013), pozostaje pytanie: na co będą wydawane dodatkowe środki? Na utrzymanie budynków – opłacenie wody i prądu – czy na „wytwarzanie” kultury. To jedno z ważniejszych zagadnień, które będzie można obserwować i analizować w najbliższych latach, wykorzystując dane i narzędzia zaproponowane w tym opracowaniu.