Kraszanki, drapanki - historia wielkanocnych pisanek

Data publikacji: 04.04.2023
Średni czas czytania 2 minuty
drukuj

Nieodłącznym atrybutem świąt Wielkiejnocy w Polsce są pisanki. Ich funkcja obrzędowa zmieniała się jednak przez stulecia. Powstawały nowe techniki i motywy zdobnicze. Największa i najstarsza kolekcja pisanek w Polsce, licząca ponad osiem tysięcy eksponatów, znajduje się w zbiorach krakowskiego Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli.

Posłuchaj podkastu

Jajo symbolizujące początek, odrodzenie, płodność pojawia się w mitologiach na całym świecie. Od Mezopotamii poprzez czasy antyczne aż do współczesności było używane jako rekwizyt w wielu rytuałach i obrzędach.

We współczesnej kulturze jaja kojarzą się nam głównie ze zwyczajami wielkanocnymi. Przez lata w poszczególnych regionach Polski rozwinęły się różne sposoby barwienia i ozdabiania pisanek. W zależności od techniki zdobienia możemy wyróżnić:

  • drapanki - jak sama nazwa wskazuje, powstają przez drapanie ostrym narzędziem zewnętrznej barwionej powłoki jajka,
  • kraszanki -  jaja barwione jednolitym kolorem, dawniej uzyskiwanym wyłącznie ze składników naturalnych, np. łupin cebuli (kolor brązowy i rudy), kory dębu lub łupiny orzecha włoskiego (kolor czarny), kwiatu nagietka (żółty), kwiatu bławatka (niebieski), soku z buraka (różowy) czy listków barwinka (zielony).
  • oklejanki (naklejanki) to jaja przyozdobione sitowiem, płatkami bzu, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru, tkaniny, również nicią lub włóczką wełnianą,
  • nalepianki – powstają przez ozdabianie skorupki jajka różnobarwnymi wycinankami z papieru,
  • pisanki ażurowe – wykonywane z wydmuszek jaj kurzych, kaczych, gęsich i strusich poprzez nawiercanie w skorupce otworów, tworzących ozdobny wzór.  

O tradycji i ciekawostkach związanych z dekorowaniem jaj opowiada Karolina Pachla-Wojciechowska z Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Posłuchajcie podcastu Audycji Kulturalnych.