15 sierpnia przypada 90. rocznica urodzin Anny Walentynowicz, współtwórczyni Wolnych Związków Zawodowych w PRL.

Anna Walentynowicz jest symbolem niezłomności w walce o prawa pracownicze w czasach komunizmu. Jej karne zwolnienie z pracy na pięć miesięcy przed przejściem na emeryturę stało się powodem strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., od którego zaczęła się historia „Solidarności” i polskiej drogi do wolności.

Urodziła się w rodzinie ukraińskich protestantów. W 1950 r. na fali emancypacji kobiet zapisała się na kurs spawacza i zaczęła pracę w Stoczni Gdańskiej. Stała się przodowniczką pracy, wyrabiała 270 procent normy, a jej zdjęcia publikowała prasa.

Szybko jednak oddała legitymację komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej i wstąpiła do Ligi Kobiet. Kiedy zaczęła bronić praw pracowników – zainteresował się nią Urząd Bezpieczeństwa. Gdy w 1968 r. domagała się wyjaśnienia defraudacji funduszu pracownicznego – starano się ją wyrzucić z pracy po raz pierwszy. W jej obronie wystąpili wszyscy pracownicy wydziału.

Kiedy stoczniowcy zbuntowali się przeciwko PZPR w 1970 r. – strajkowała razem z nim, przygotowując posiłki, zaś rok później została delegatką na spotkanie z Edwardem Gierkiem, I sekretarzem KC PZPR.

W 1978 r. była jedną z czołowych postaci opozycji: zakładała Wolne Związki Zawodowe – pierwszą w bloku państw komunistycznych organizację broniącą praw pracowniczych, niezależną od Moskwy. W jej mieszkaniu odbywały się zebrania WZZ. Według IPN Walentowicz inwigilowało aż 100 agentów Służby Bezpieczeństwa, która podjęła też próbę otrucia jej poprzez podanie śmiertelnej dawki lekarstw.

Po wprowadzeniu stanu wojennego trafiła do więzienia, skazana za próbę wmurowania płyty upamiętniającej masakrę górników w kopalni Wujek.

Była przeciwna obradom Okrągłego Stołu, uznając jego ustalenia za nazbyt ugodowe. Pozostawała też w sporze z Lechem Wałęsą na tle informacji o jego współpracy z SB.

Zginęła 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie prezydenckiego samolotu, w drodze na uroczystości upamiętniające mord polskich żołnierzy w Katyniu.

Stała się bohaterką czterech filmów dokumentalnych. Można ją oglądać w „Człowieku z żelaza” Andrzeja Wajdy.